Του Θωμά Δασκάλου *
Συνεχώς ακούω τους όψιμους ανθρωπιστές να αναφέρονται στον Ξένιο Δία, ως επιχείρημα για την ελληνική αντίληψη περί ανθρωπισμού και φιλοξενίας.
‘Όπως και στο σχετικό δελτίο τύπου κάποιας ομάδας «ευαισθητοποιημένων» στο οποίο μεταξύ των άλλων αναγράφονται και τα εξής φαιδρά και ανιστόρητα. «….ο χώρος, που βρίσκεται πλησίον του Φρουρίου, σηματοδοτείται ιστορικά και συμβολικά από τη λειτουργία του πρώτου μεγάλου ιδρύματος περίθαλψης και φιλοξενίας των αδυνάτων και......... των αρρώστων.
Αναφερόμαστε στο περίφημο Ασκληπιείο Τρίκκης, το οποίο αποτέλεσε υπόδειγμα κέντρου περίθαλψης για τα Ασκληπιεία του τότε γνωστού κόσμου. Για αυτόν τον λόγο, άλλωστε, σύμφωνα με κάποιες υποθέσεις, ο αρχαίος ναός, που υπήρχε στο επάνω διάζωμα του Φρουρίου, ήταν αφιερωμένος στον Ξένιο Δία.
Η φιλοσοφία των Ασκληπιείων και η αντίληψη του Ξένιου Δία, αλλά και η παράδοση φιλοξενίας και ανθρωπιάς, της πόλης και της περιοχής μας, ας μας καθοδηγήσει.»
«Ξενία» ή «Φιλο-Ξενία» αναφέρονταν μόνον για Έλληνες και Μέτοικους και όχι σε Αλλοδαπούς [οι προερχόμενοι από «Άλλη- Δά, όπου Δα είναι η γη, κατά το πάτρια-δα =πατρίδα»).
Οι αλλόφυλοι, προσδιορίζονταν με τον πασίγνωστο περιφρονητικό όρο «βάρβαροι». Αλλά κι όταν ακόμη αυτοί αναφέρονται ως ξένοι, ο όρος λάμβανε και πάλι την αρνητική σημασία του βάρβαρου, του εχθρού. Εκτός από την «Ξενία» που ήταν πράξη ιερή και σεβαστή, υπήρχε και η «Ξενηλασία».
Η απέλαση δηλαδή των ξένων εκείνων, που εισήρχοντο στην Πόλη-Κράτος κρυφίως ή εκείνων που έκαναν κατάχρηση της φιλοξενίας υπερβαίνοντας τον χρόνο παραμονής (τα λεγόμενα παράσιτα) ή και εκείνων που δεν σέβονταν τα ήθη της πόλεως που τους φιλοξενούσε.
Σε περίπτωση αρνήσεως, τους απομάκρυναν βιαίως, στην δε Σπάρτη ίσχυε και ειδικός νόμος περί «ξενηλασίας» (Ξενοφώντος «Λακεδαιμονίων Πολιτεία»), που προέβλεπε μέχρι και την θανατική ποινή. Ο Ηρόδοτος («Ιστορίαι – Κλειώ», 65), αναφέρει ότι οι Σπαρτιάτες ήταν «ξείνοισι ἀπρόσμικτοι».
Συνήθως ξένοι σε μία πόλη θεωρούνταν οι έμποροι, οι αγγελιοφόροι, οι επισκέπτες λόγω θρησκευτικών εορτών, αθλητικών, μουσικών και ποιητικών αγώνων, θεατρικών παραστάσεων, φιλοσοφικών συναντήσεων κλπ. ‘Ολοι τους όμως Ελληνικής καταγωγής. Υπεύθυνοι επί της υποδοχής. της φροντίδας αλλά και της αποπομπής των ξένων, ήταν οι «Πρόξενοι», εξ ου και ο θεσμός της Προξενίας.
Η αποδοχή ενός ξένου για φιλοξενία λεγόταν «εστιάν» ή «ξενίζειν» ή «ξενοδοχείν». «ξενοδόχος» ή «στεγανόμος», ή «εστιοπάμμων» . Η πρόσκληση σε γεύμα λεγόταν «επί ξενία καλείν». Το ότι ως ξένοι θεωρούντο μόνον οι Έλληνες και ότι ο Ξένιος Δίας και η Ξενία Αθηνά ήταν προστάτες μόνον Ελλήνων ξένων και όχι αλλοφύλων και αλλοδαπών, συνάγεται από πολλές αναφορές, τις οποίες αν γνώριζαν οι όψιμοι ανθρωπιστές δεν θα παπαγάλιζαν κάθε τόσο το ίδιο επιχείρημα.
Στην Οδύσσεια π.χ. ο όρος ξένος (ξείνος), απαντάται πάνω από 70 φορές και εννοεί τον προερχόμενο (αδύναμο, ναυαγό, ταξειδιώτη) από κάποιον άλλο γνωστό ή άγνωστο ελληνικό τόπο, που ζητά προσωρινά βοήθεια. Υπάρχουν και ακραίες αναφορές όπως στην υ ραψωδία (μτφρ.375-383) της Οδύσσειας, όταν ο Τηλέμαχος οδηγώντας στο παλάτι δύο ξένους δέχεται την εχθρότητα των μνηστήρων και μάλιστα είς εξ’ αυτών ο Θεοκλύμενος τον προτρέπει να τους βάλει σε πολύκορμο καράβι και να τους ξαποστείλει στους Σικελούς.
Το «Ω ξειν’, αγγέλλειν Λακεδαιμονίοις ότι τήδε κείμεθα τοις κείνων ρήμασι πειθόμενοι» στις Θερμοπύλες δεν απευθύνεται σε καμία περίπτωση σε αλλόφυλο ή βάρβαρο περαστικό, αλλά σε Έλληνα διαβάτη που θα σταθεί για να τιμήσει τους νεκρούς. Κάτι που επιβεβαιώνει επίσης πως φιλοξενία παρείχαν οι Έλληνες μόνο στους Έλληνες, είναι η διαμάχη μεταξύ του Σκύθη Ανάχαρση που έφτασε στην Αθήνα και ζητούσε από το Σόλωνα να τον φιλοξενήσει.
Ο Σόλων αρνήθηκε, γιατί δεν ήταν Έλληνας. Όταν όμως ο Ανάχαρσης απέδειξε πως η μητέρα του ήταν ελληνίδα, ο Σόλων υποχώρησε στην αξίωσή του (Διογ. Λαέρτιος Βίοι Φιλοσόφων Α΄101-1102). Ο ξένος της αρχαιότητας δεν μπορεί σε καμία περίπτωση να ταυτιστεί με το σύγχρονο λαθρομετανάστη. Και κάτι σημαντικό που παραβλέπουν οι αυτοαποκαλούμενοι ανθρωπιστές.
Η φιλοξενία έστω και αν επρόκειτο και για μη Έλληνα, δεν διαρκούσε επ” αόριστον και για οποιονδήποτε. Αφορούσε μόνο προσωρινούς επισκέπτες και σε καμία περίπτωση απρόσκλητων ή κρυφίως εισερχομένους . Και όσοι Έλληνες ζητούσαν μια πιο παρατεταμένη παραμονή σε άλλη ελληνική πόλη-κράτος, ήταν υποχρεωμένοι να επιλέγουν έναν «προστάτη», δηλαδή κάποιον γηγενή εγγυητή πληρώνοντας ειδικό φόρο, το «μετοίκιον».
Οι Έλληνες είχαν υψηλή και ιερή την έννοια της φιλοξενίας και της αλληλοβοήθειας όπως δηλώνουν και οι αντίστοιχες λέξεις «Φιλάνθρωπος» και «Φιλάδελφος» που αποτελούν σημερινούς παγκόσμιους όρους (Philanthropy, Philadelphia ), προτάσσοντας όμως τις ανάγκες σιτισμού και στέγασης των αδυνάτων και απόρων κατοίκων, την τάξη και την ασφάλεια της πόλεως. ‘
Οσο για τα Ασκληπιεία με πρώτο το δικό μας – και έχω ιστορική τεκμηρίωση περί τούτου- ήταν χώροι ιεροί, άβατοι προοριζόμενοι αποκλειστικά για την θεραπεία ασθενών και απαγορεύονταν αυστηρά η είσοδος σε οποιονδήποτε βέβηλο, που δεν είχε προηγουμένως ακολουθήσει το τελετουργικό των καθαρμών, προσφορών, θυσιών κλπ .
Σε καμία περίπτωση δεν ήταν χώροι υποδοχής κυνηγημένων, κατατρεγμένων και πολύ περισσότερο λαθροαγνώστων. (από τον όρο λάθρα, κρυφά, τον οποίον συναντάμε στο Αγαμέμνωνα του Αισχύλου στιχ. 1230).
Και θα ήθελα – με πρόδηλη ειρωνική διάθεση- να κάνω μία πρόταση την οποία οι «αλληλέγγυοι» είμαι σίγουρος ότι θα την βρουν λίαν ενδιαφέρουσα, και θα μπορούσαν να την εισηγηθούν προς τον εδώ Μητροπολίτη.
Στο πνεύμα του σεβασμού των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, της κουλτούρας και των θρησκευτικών πεποιθήσεων των φιλοξενουμένων, τώρα που αρχίζει η Σαρακοστή και το Πάσχα να μην ηχούν οι καμπάνες των εκκλησιών -οι οποίες είναι αρκετές στους πρόποδες του φρουρίου- και οι Ιερές ακολουθίες να μην ακούγονται από τα μεγάφωνα, για να μην τους προκαλούν και τους προσβάλουν.
Όπως έκανε και ο Αρχιεπίσκοπος σε πρόσφατη επίσκεψή του σε κέντρο υποδοχής όπου δεν κρατούσε σκήπτρο και δεν φορούσε εγκόλπιο ούτε …Σταυρό.
*ΘΩΜΑΣ ΔΑΣΚΑΛΟΥ
είναι Κάτοικος Τρικάλων και
Αρχιτέκτων Μηχανικός
kerberos-hellas
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου