να μειωθεί η αξία της ΑΟΖ επιδιώκοντας μάλιστα να μας πείσουν ότι δεν αποτελεί παρά ΜΟΔΑ. Παραλείπουν βέβαια με σκοπιμότητα να αναφέρουν, ότι εδώ για πολλά χρόνια κανένα κράτος δεν έχει προσφύγει στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης ζητώντας μόνο την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας αλλά ζητώντας ταυτόχρονα και την οριοθέτηση της ΑΟΖ. Έτσι έχει ξεκινήσει μια έντονη συζήτηση για το θέμα της ΑΟΖ και ξαφνικά έχουν αρχίσει να εμφανίζονται και φανατικοί εχθροί της, αυτόκλητοι εμπειρογνώμονες του κρίσιμου αυτού εθνικού θέματος, οι οποίοι συζητούν με μεγάλη ευχέρεια ένα επιστημονικό θέμα χωρίς βεβαίως να έχουν καν μελετήσει τα απαραίτητα κείμενα. Είναι οι ίδιοι που όχι μόνο αγνοούν την αξία της ΑΟΖ αλλά προσπαθούν να μας πείσουν ότι το Ισραήλ και η Κύπρος κακώς έκαναν οριοθέτηση της ΑΟΖ και έχουν απεμπολήσει τα εθνικά τους συμφέροντα μια και αγνόησαν την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας. Είναι ξεκάθαρο σε όλους ότι η οριοθέτηση της ΑΟΖ ανάμεσα στην Κύπρο και το Ισραήλ αποτελεί όχι μόνο μία σημαντική οριοθέτηση αλλά ταυτόχρονα τα κράτη αυτά έχουν προχωρήσει σε θαλάσσιες έρευνες για την εξερεύνηση πετρελαίου και φυσικού αερίου και δεν σχεδιάζουν να οριοθετήσουν ποτέ την υφαλοκρηπίδα τους, διότι η έννοια αυτή έχει ξεπεραστεί από το 1982 από την έννοια της ΑΟΖ. Όμως υπάρχουν αρκετοί Έλληνες που επιμένουν να δίνουν μαθήματα στους Κύπριους και στους Ισραηλίτες τονίζοντας ότι «Η ΑΟΖ δεν έχει καμία σχέση με το θέμα του ορυκτού πλούτου. Με την υφαλοκρηπίδα σχετίζεται.” Υπάρχουν σήμερα 134 παράκτια κράτη που διαθέτουν ΑΟΖ. Είναι εμφανές ότι οι Έλληνες επικριτές της ΑΟΖ πιστεύουν ότι αυτά τα κράτη κακώς οριοθέτησαν ΑΟΖ. Έτσι θα χρειαστεί εδώ να εξηγήσουμε για μια άλλη φορά τι ακριβώς είναι η ΑΟΖ.
Ιστορική αναδρομή
Ένα από τα πιο σημαντικά έργα της Διάσκεψης του ΟΗΕ για το Δίκαιο της Θάλασσας ήταν η δημιουργία και η κωδικοποίηση του θεσμού της Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης (ΑΟΖ). Έτσι, δόθηκε τέλος στην χαώδη κατάσταση που επικρατούσε μέχρι τότε στο Διεθνές Δίκαιο Αλιείας. Με βάση τα άρθρα 55, 56, 57 της νέας Σύμβασης (1982), ως Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη ορίζεται η πέραν και παρακείμενη της αιγιαλίτιδας ζώνης περιοχή, το πλάτος της οποίας μπορεί να φθάσει μέχρι τα 200 ν.μ. από τις γραμμές βάσης από τις οποίες μετράται το πλάτος της αιγιαλίτιδας ζώνης. Εντός της ΑΟΖ το παράκτιο κράτος ασκεί κυριαρχικά δικαιώματα σε θέματα που έχουν σχέση με την εξερεύνηση, την εκμετάλλευση, την διατήρηση και διαχείριση των φυσικών πηγών ζώντων ή μη των υδάτων, του βυθού και υπεδάφους της θάλασσας, καθώς και κυριαρχικά δικαιώματα, που αναφέρονται στην εξερεύνηση και οικονομική εκμετάλλευση των ρευμάτων και των υπερκείμενων της θάλασσας ανέμων. Είναι ξεκάθαρα από τις παραπάνω γραμμές γιατί η ΑΟΖ υπερτερεί της υφαλοκρηπίδας η οποία περιορίζεται μόνο στο βυθό.
Υπάρχουν τέσσερις βασικές θέσεις που δεν αμφισβητεί κανείς σε σχέση με την ΑΟΖ:
1. Η ΑΟΖ αποτελεί πλέον, χωρίς καμία αμφιβολία, μέρος του γραπτού και εθιμικού διεθνούς δικαίου, ιδιαίτερα τώρα που η Σύμβαση για το Δίκαιο της Θάλασσας έχει τεθεί σε ισχύ.
2. Η ΑΟΖ, σε αντίθεση με την υφαλοκρηπίδα, δεν ανήκει στο παράκτιο κράτος ipsojure, αλλά πρέπει σαφώς να ανακηρυχθεί από το παράκτιο κράτος. Εάν δεν συμβεί κάτι τέτοιο, ΑΟΖ απλώς δεν υφίσταται. Η θαλάσσια περιοχή (η επιφάνεια και τα υπερκείμενα ύδατα) που δεν θα ανακηρυχθεί ως ΑΟΖ, παραμένει νομικώς (ως) μέρος της ανοικτής θάλασσας.
3. Το νομικό περιεχόμενο αυτού του νέου θεσμού του διεθνούς δικαίου ορίζεται από το 5ο Μέρος της Σύμβασης. Τα παράκτια κράτη δεν μπορούν να υπερβαίνουν τους περιορισμούς που τους έχουν επιβληθεί από το 5ο Μέρος της Σύμβασης σχετικά με τα δικαιώματά τους, τις δικαιοδοσίες τους και τις υποχρεώσεις τους. Έτσι, “άλλα” κράτη έχουν δικαιώματα στην ΑΟΖ ενός παράκτιου κράτους και το παράκτιο κράτος δεν μπορεί να δημιουργήσει ΑΟΖ που να υπερβαίνει τα 200 ν.μ.
4. Κανένα κράτος ή ομάδα κρατών δεν έχει το δικαίωμα να ισχυρισθεί ότι κάποιο παράκτιο κράτος δεν μπορεί να ανακηρύξει την δική του ΑΟΖ. Αν και πότε ένα παράκτιο κράτος ανακηρύξει την ΑΟΖ του εξαρτάται εντελώς από τη δική του δικαιοδοσία και βούληση.
Η Τουρκία γνωρίζει ότι η θέση της όσον αφορά στην ΑΟΖ είναι πολύ αδύναμη γι’ αυτό και δεν εκστομίζει ποτέ αυτές τις τρεις λέξεις στις συνομιλίες της με όλες τις ελληνικές κυβερνήσεις από το 1982 μέχρι σήμερα. Το μεγάλο ερώτημα βέβαια είναι γιατί και η Ελλάδα αποφεύγει να αναφερθεί και να θέσει η ίδια, στο τραπέζι των συνομιλιών, τις τρεις αυτές λέξεις (Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη) που ανησυχούν τόσο πολύ τη Τουρκία. Ο Πρωθυπουργός Γ. Παπανδρέου φαίνεται να είχε απαγορεύσει στον Έλληνα πρέσβη κ. Αποστολίδη, που συζητάει με τους Τούρκους, να αναφερθεί στο θέμα της ΑΟΖ. Θα ήταν ενδιαφέρον να γνωρίζαμε εάν ο σημερινός Πρωθυπουργός Α. Σαμαράς έχει δώσει τις ίδιες οδηγίες στο κύριο Αποστολίδη που παραμένει στη ίδια θέση. Επομένως, δεν είναι άξιον απορίας που κάποιοι Έλληνες φέρνουν μόνο το θέμα της υφαλοκρηπίδας για συζήτηση με την Τουρκία, τη στιγμή που γνωρίζουν ότι η υφαλοκρηπίδα είναι το αγαπημένο θέμα της Τουρκίας;
Ορυκτός πλούτος
Τελευταίες έγκυρες μελέτες που έχουν γίνει στην Ανατολική Μεσόγειο καθιστούν πολύ πιθανή την ύπαρξη μεγάλης ποσότητας φυσικού αερίου και πετρελαίου. Αυτό εξηγεί την έντονη κινητικότητα στο Αιγαίο και ιδίως στην Ανατολική Μεσόγειο και επιβάλλει στην Ελλάδα να προβεί τώρα σε κινήσεις αναγκαίες για την προάσπιση των κυριαρχικών της δικαιωμάτων που έχουν μεγάλη γεωστρατηγική και γεωοικονομική σημασία. Οι αμερικανοί γνωρίζουν για 40 χρόνια τώρα τον ενεργειακό πλούτο της Ανατολικής Μεσογείου αλλά δεν ήθελαν να ταράξουν τα νερά και σιωπούσαν όλα αυτά τα χρόνια, αλλά η ΑΟΖ του Τάσσου Παπαδόπουλου τους χάλασε τα σχέδια.
Ένας από τους πιο σημαντικούς Έλληνες επιστήμονες, που ασχολείται με αυτό το θέμα για δεκαετίες , ο ομότιμος καθηγητής του Πολυτεχνείου Κρήτης Αντώνης Φώσκολος, αμφισβητεί αυτά τα αμερικανικά στοιχεία αναφέροντας ότι σοβαρές μελέτες δείχνουν ότι τα στοιχεία για μόνο την περιοχή της Κρήτης είναι σαφώς μεγαλύτερα από τις αμερικανικές μελέτες. Σύμφωνα με τον Φώσκολο τα κοιτάσματα στη νότια πλευρά της Κρήτης είναι της τάξης των 20 με 22 δις. βαρέλια πετρελαίου και σ’ αυτά δεν συμπεριλαμβάνονται περίπου 20 δις. βαρέλια πετρελαίου που βρίσκονται στη ζώνη του Ηροδότου η οποία βρίσκεται περίπου 175 χιλιόμετρα νοτιοανατολικά της Ιεράπετρας. Τα κοιτάσματα νότια της Κρήτης -είπε ο καθηγητής- είναι τρεις φορές μεγαλύτερα από τα κοιτάσματα της Νορβηγίας, μια από τις χώρες που παράγουν τις μεγαλύτερες ποσότητες φυσικού αερίου σε ολόκληρο τον κόσμο. Σύμφωνα με τον κ. Φώσκολο, 60 υποθαλάσσια ηφαίστεια έχουν εντοπιστεί και αποτυπωθεί σε ελληνικά νερά, τη στιγμή που η Κύπρος «έβγαλε» 3 τρις κυβικά μέτρα φυσικού αερίου με 4 ηφαίστεια και η Αίγυπτος 8 τρις κυβικά μέτρα με 8 ηφαίστεια. Η εκμετάλλευση των κοιτασμάτων αυτών, εκτιμά ο ίδιος, μπορεί να «σώσει» την οικονομία της Κρήτης, αλλά και ολόκληρης της χώρας, ενισχύοντάς την με δεκάδες δισεκατομμύρια ευρώ τον χρόνο. Βέβαια, αν ο καθηγητής Φώσκολος είναι σωστός στους υπολογισμούς του πρέπει να καταλάβουμε ότι δεν πρόκειται ξαφνικά να γίνουμε μια πλούσια χώρα και εύκολα να ξεπεράσουμε την σημερινή μας τραγική οικονομική κατάσταση. Οι γεωλόγοι, πολύ σωστά μας λένε ότι εάν δεν υπάρξει και δεύτερο τρυπάνι σε κάποιο κοίτασμα, ποτέ δεν μπορούμε να γνωρίσουμε τι κρύβει μια συγκεκριμένη περιοχή του βυθού. Θα χρειαστούν, τουλάχιστον 8 με 10 χρόνια για να δούμε κάποια οφέλη από αυτά τα κοιτάσματα. Εκείνο όμως που όλοι πρέπει να αντιληφτούν είναι ότι προϋπόθεση για την εξερεύνηση του θαλάσσιου ορυκτού πλούτου της Ελλάδας είναι η οριοθέτηση της ΑΟΖ γιατί καμία ξένη εταιρεία δεν θα ενδιαφερθεί για εξερεύνηση στην Ελλάδα εάν προηγουμένως δεν έχει οριοθετηθεί η ελληνική ΑΟΖ, όπως έκαναν και με την Κύπρο.
Εδώ πρέπει να τονίσουμε ότι η Τουρκία, για να οριοθετήσει την ΑΟΖ της Μαύρης Θάλασσας το 1986 έπρεπε πρώτα να ανακηρύξει ΑΟΖ διαφορετικά δεν θα μπορούσε να την οριοθετήσει. Έτσι έκανε μια παγκόσμια πρωτοτυπία ανακηρύσσοντας μια τμηματικήΑΟΖ μόνο για τη Μαύρη Θάλασσα. Πώς μπορεί η Τουρκία να αρνείται την οριοθέτηση της ΑΟΖ με την Ελλάδα όταν ήδη υπάρχει το προηγούμενο της Μαύρης Θάλασσας;
Όπως πρόσφατα ανέφερε ο δημοσιογράφος Μιχάλης Ιγνατίου
«Χρησιμοποιήθηκαν βαρύτατοι χαρακτηρισμοί και χαρακτήρισαν ειρωνικά ως «ΑΟΖολογούντες» τους ανθρώπους που ασχολούνται με την ΑΟΖ, αλλά και απατεώνες, και προδότες! Αίφνης πληροφορηθήκαμε ότι «η υφαλοκρηπίδα, και όχι η ΑΟΖ, είναι το θέμα που πρέπει να μας απασχολεί», αν και πρόκειται για ξεκάθαρη τουρκική θέση».
Το κύριο πρόβλημα της Ελλάδας στην ελληνοτουρκική διένεξη είναι ξεκάθαρα η στάση των Ηνωμένων Πολιτειών που δεν έχει αλλάξει καθόλου τα τελευταία 30 χρόνια. Οι Αμερικανοί, από την εποχή του Ανδρέα Παπανδρέου μέχρι τον Αντώνη Σαμαρά, παίζουν το ίδιο τραγούδι στο βιολί τους λέγοντας στις ελληνικές κυβερνήσεις ότι δεν πρέπει να κάνουν μια μονομερή ανακήρυξη ΑΟΖ χωρίς να τα βρούνε με την Τουρκία, παριστάνοντας ότι δεν γνωρίζουν ότι η ανακήρυξη ΑΟΖ είναι, πάντα, μια μονομερήςπράξη, όπως ακριβώς έκαναν και αυτοί το 1982. Μια από τις πιο σημαντικές δηλώσεις, από αμερικανικής πλευράς, έγινε στις 27 Ιουλίου 2011 από τον βοηθό Υπουργό Εξωτερικών Φίλιπ Γκόρντον που δήλωσε, σε συνάντησή του με δημοσιογράφους στην Αθήνα, ξεκάθαρα τα ακόλουθα:
«Πιστεύω ότι είναι σημαντικό να αποφεύγονται μονομερή βήματα. Οι Ηνωμένες Πολιτείες αναγνωρίζουν τα δικαιώματα των χωρών για την ανακήρυξη αποκλειστικών οικονομικών ζωνών, αλλά… δεν νομίζουμε ότι θα ήταν προς το συμφέρον της Ελλάδος να το πράξει χωρίς πλήρη συνεργασία με τους γείτονές της, της Τουρκίας συμπεριλαμβανομένης».
Αυτή την περίοδο έχει ανάψει μια μεγάλη συζήτηση στην Ελλάδα για το αν και πότε η κυβέρνηση Σαμαρά θα ανακηρύξει ΑΟΖ και αν δοθούν γεωγραφικές συντεταγμένες της υφαλοκρηπίδας ή της ΑΟΖ στα Ηνωμένα Έθνη. Το μόνο σίγουρα είναι ότι δεν μπορούν να δοθούν συντεταγμένες της ΑΟΖ γιατί αυτό προϋποθέτει ότι έχει γίνει η ανακήρυξη της ΑΟΖ. Ταυτόχρονα έχουν αρχίσει και απειλές από την Τουρκία. Λέγεται, ότι οι Τούρκοι σκέπτονται κι αυτοί να ανακηρύξουν ΑΟΖ και να στείλουν γεωγραφικές συντεταγμένες στα Ηνωμένα Έθνη. Κάτι τέτοιο δεν θα είναι πρόβλημα για την Ελλάδα διότι η ανακήρυξη δεν περιλαμβάνει κανέναν απολύτως χάρτη, οι δε συντεταγμένες είναι ανεπίσημες συντεταγμένες εφ’ όσον δεν υπάρχει οριοθέτηση ΑΟΖ ανάμεσα στην Ελλάδα και την Τουρκία. Είναι γνωστόν, ότι για πολλά χρόνια οι Τούρκοι μας απειλούν με casus belli σε περίπτωση που προβούμε σε επέκταση των χωρικών μας υδάτων από 6 σε 12 ν.μ., αλλά ουδέποτε μέχρι σήμερα έχουν πει ότι θα κάνουν το ίδιο σε περίπτωση ανακήρυξης ΑΟΖ από την Ελλάδα. Πάντως, η Ελλάδα, σήμερα, επηρεάζεται όχι μόνο από την σταθερά μεταβλητή της ισχύος αλλά και από το γεγονός ότι είναι οικονομικά γονατισμένη και πρέπει να προσέχει τις κινήσεις της περισσότερο από ποτέ.
Η Ιστορία με τις Συντεταγμένες
Έχει αρχίσει, πρόσφατα, μια μεγάλη κουβέντα για την πρόθεση της κυβέρνησης να στείλει τις γεωγραφικές συντεταγμένες για την υφαλοκρηπίδα στον ΟΗΕ και όλοι βέβαια έχουν κάποια γνώμη και για αυτό το θέμα. Λένε ότι η κυβέρνηση έχει ήδη, πρόσφατα, δημιουργήσει αυτές τις συντεταγμένες. Αυτό είναι απόλυτα ανακριβές διότι οι συντεταγμένες αυτές έχουν καθοριστεί, δεκαετίες τώρα, από την υδρογραφική υπηρεσία του Γενικού Επιτελείου Ναυτικού και από το Υπουργείο Εξωτερικών. Θα είναι λάθος για την κυβέρνηση να κάνει μια τέτοια ενέργεια που δεν έχει καμία αξία, ιδιαίτερα εάν πρόκειται να δώσει συντεταγμένες, έστω και προσωρινές, για τις θαλάσσιες περιοχές της Ελλάδας και να αποκλείσει το Αιγαίο, δείχνοντας ότι φοβάται τις αντιδράσεις της Τουρκίας. Η ενέργεια αυτή δεν έχει καμία αξία γιατί οι συντεταγμένες αυτές χαρακτηρίζονται ανεπίσημες μια και για να δοθούν επισήμως θα πρέπει να υπάρχει οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας ή της ΑΟΖ, κάτι που φυσικά δεν έχει γίνει. Θα αξίζει να γίνει μόνο εάν η Ελλάδα αποφασίσει να δώσει τις συντεταγμένες που θα αναφέρονται και στα 6 κράτη με τα οποία έχει θαλάσσια σύνορα. Έτσι, θα δείξει ότι έχει θαλάσσια σύνορα και με την Κύπρο διότι θα αναγνωρίζει τις συντεταγμένες του Καστελόριζου και της Στρογγύλης. Μια τέτοια κίνηση θα αναγκάσει, βέβαια, την Τουρκία να δημιουργήσει δικές της συντεταγμένες που θα δείχνουν ότι το 50% του Αιγαίου ανήκει σ’ αυτή και σίγουρα οι τουρκικές συντεταγμένες θα αγνοούν το σύμπλεγμα του Καστελόριζου και θα δείχνουν ότι η Τουρκία έχει θαλάσσια σύνορα με την Αίγυπτο. Άρα, εύκολα συμπεραίνει κανείς ότι μια τέτοια κίνηση δεν πρέπει τώρα να γίνει από την πλευρά της Ελλάδας. Η μόνη σωστή κίνηση είναι μόνο η ανακήρυξη της ΑΟΖ που, όπως ήδη αναφέραμε, δεν την υποχρεώνει να δώσει γεωγραφικές συντεταγμένες. Όλα ζητάνε να μάθουν ποιες ήταν οι γεωγραφικές συντεταγμένες όταν το 2004 ο Πρόεδρος Παπαδόπουλος ανακήρυξε την Κυπριακή ΑΟΖ. Δεν αντιλαμβάνονται ότι η ανακήρυξη μιας ΑΟΖ δεν δίνει τέτοιες γεωγραφικές συντεταγμένες. Το σχέδιο νόμου που πήγε στην κυπριακή Βουλή το 2004 δεν περιελάμβανε κανένα χάρτη.
Η Γαλλία, στις 12 Οκτωβρίου 2012, κήρυξε ΑΟΖ στη Μεσόγειο και προσδιόρισε τις γεωγραφικές συντεταγμένες αλλά ταυτόχρονα ανέφερε ότι αυτά τα γεωγραφικά όρια μπορούν, μελλοντικά, να τροποποιηθούν εάν υπάρξουν οριοθετήσεις με τα γειτονικά της κράτη. Απ’ ότι γνωρίζουμε αυτές οι γεωγραφικές συντεταγμένες έχουν δοθεί στα Ηνωμένα Έθνη βάσει του Άρθρου 72, παράγραφος 2 της Σύμβασης του Δίκαιου της Θάλασσας. Φαίνεται ότι η κυβέρνηση Σαμαρά ανακάλυψε αυτή την γαλλική απόφαση και θέλει να ακολουθήσει την ίδια τακτική. Αλλά η Ισπανία αντέδρασε σε αυτή την ανακοίνωση της Γαλλίας διότι οι συντεταγμένες της Γαλλίας υπεισέρχονται στην προστατευτική Αλιευτική Ζώνη που έχει δημιουργήσει, αρκετό καιρό τώρα, η Ισπανία. Η Ισπανία, όταν δημιούργησε προστατευτική Αλιευτική Ζώνη στη Μεσόγειο, χρησιμοποίησε σωστά τη μέση γραμμή, ενώ η Γαλλία δημιούργησε την ΑΟΖ της όχι με βάση τη μέση γραμμή και έτσι οι συντεταγμένες της έχουν υπεισέλθει σε ένα μεγάλο κομμάτι της ισπανικής Αλιευτικής Ζώνης, κάτι που δεν αποδέχεται η Ισπανία η οποία επιθυμεί να γίνει οριοθέτηση στη Μεσόγειο βάσει της μέσης γραμμής, μέθοδος που συμπίπτει και με την ελληνική θέση. Σήμερα, αυτές οι γαλλικές συντεταγμένες δεν έχουν καμία αξία διότι δεν είναι προϊόν οριοθέτησης. Αυτοί οι χάρτες της Γαλλίας δεν κατοχυρώνουν τα εξωτερικά όρια της ΑΟΖ της διότι δεν αποτελούν τίποτε άλλο παρά ένα ανεπίσημο περίγραμμα της διεκδίκησής της στη Μεσόγειο.
* Ο Θεόδωρος Κ. Καρυώτης υπήρξε μέλος της ελληνικής αντιπροσωπείας στη Διάσκεψη του ΟΗΕ για το Δίκαιο της Θάλασσας και επιμελήθηκε του βιβλίου “Greece and the LawoftheSea”. Θεωρείται ο πρώτος Έλληνας που ασχολήθηκε με το θέμα της ΑΟΖ και τώρα τελευταία οι ιδέες του έχουν αρχίσει να συζητούνται ευρέως. Δυστυχώς αυτή την περίοδο, που παίρνονται σημαντικές αποφάσεις για την ΑΟΖ, δεν έχει ζητηθεί η γνώμη του από την ελληνική κυβέρνηση.
|
