Η εμμονή της Γερμανίας στις ηγεμονικές ψευδαισθήσεις.

Του Ηλία Θερμού*

Καθώς ανησυχητικά σύννεφα συσσωρεύονται πάνω από την Ευρώπη στη μετά Brexit εποχή και μετά το δημοψήφισμα στην Ιταλία στις 4 Δεκεμβρίου 2016 για συνταγματικές αλλαγές, που στόχο είχαν τον περιορισμό της δύναμης της Γερουσίας και των Περιφερειών, και το ηχηρό «όχι» που έδωσε το 59,12% των ψηφοφόρων από ολόκληρο το πολιτικό φάσμα της χώρας, η ευρωπαϊκή κρίση και ιδιαίτερα

αυτή στην ευρωζώνη ενισχύθηκε σημαντικά.

Επίσης, στις επικείμενες εκλογές στη Γερμανία και τη Γαλλία ενδεχομένως να ενισχυθούν τα ευρωσκεπτικιστικά και λαϊκιστικά κινήματα, γεγονός που θα φέρει την Ευρωπαϊκή Ενωση σε έντονη κρίση, ενώ έτσι ...
....θα ενισχυθούν περαιτέρω τα εθνικιστικά κινήματα των αντι-ευρωπαϊστών.

Ο πρωθυπουργός της Ιταλίας, Ματέο Ρέντσι, εκτιμώντας το ρίσκο του επικείμενου δημοψηφίσματος έλεγε στο CNBC:

«Βρισκόμαστε σε μια κατάσταση που ίσως επιτρέπεται το Κίνημα των Πέντε Αστέρων να ηγηθεί της χώρας. Οι πολίτες πρέπει να καταλάβουν τι σημαίνει το “όχι” στο δημοψήφισμα. Το μάθαμε στην περίπτωση του Ηνωμένου Βασιλείου».

Επισημαίνεται ότι το Κίνημα των Πέντε Αστέρων έχει ήδη ζητήσει τη διεξαγωγή δημοψηφίσματος για το ευρώ και ο ηγέτης Μπέπε Γκρίλο έχει εκφράσει τη συμφωνία του με τον επικεφαλής του βρετανικού Ukip, Νάιτζελ Φάρατζ, που υποστήριξε το Brexit.

Σε πείσμα όλων αυτών των ήδη θεαματικών εξελίξεων όπως και ενδεχόμενων μελλοντικών, ο Γερμανός υπουργός των Οικονομικών Βόλφγκανγκ Σόιμπλε συνεχίζει την αναχρονιστική του πολιτική λιτότητας για τον Ευρωπαϊ­κό Νότο και φαίνεται ανίκανος να συλλάβει μια νέα πραγματικότητα που διαμορφώνεται σήμερα στην Ευρώπη με τα συσσωρευμένα ελλείμματα στον Νότο και τα πλεονάσματα στη Γερμανία.

Ετσι, ο Σόιμπλε μοιάζει να παίρνει τον δρόμο του αναχρονισμού, όπως ο υπουργός των Εξωτερικών της Αυστροουγγαρίας πρίγκιπας Κλέμενς φον Μέτερνιχ μετά την επανάσταση του 1848, όταν τη νύχτα της 13ης Μαρτίου 1848 έντρομος προσπαθούσε να διαφύγει από τη Βιέννη προς το Λονδίνο όπου βρήκε τελικά καταφύγιο. Η εποχή του πανίσχυρου 75χρονου πρίγκιπα, που τον έτρεμε ολόκληρη η Ευρώπη, έφτασε σε ένα άδοξο τέλος και ο αδύναμος, άλλοτε αλαζονικός ηγεμόνας, έντρομος αδημονούσε να βρει ασφάλεια στο Λονδίνο.

Εκεί ο αρχιτέκτονας της Ιεράς Συμμαχίας συνάντησε τον ήδη εγκατεστημένο έκπτωτο πρώην βασιλιά της Γαλλίας ενώ οι Γάλλοι με το δημοψήφισμα της 23ης Απριλίου 1848 επικύρωσαν την εγκαθίδρυση της δημοκρατίας.

Η κατάσταση όπως διαμορφώνεται στην Ευρωπαϊκή Ενωση μετά το Brexit και το ιταλικό δημοψήφισμα, δείχνει μια επιταχυνόμενη κρίση ανασφάλειας για το μέλλον. Αυτή η νέα εποχή αρχίζει να μοιάζει με την ανασφάλεια που επικρατούσε στην Ευρώπη κατά τη δεκαετία του 1930.

Τότε με την άνοδο του ναζισμού στην Ευρώπη κατέρρευσε το σύστημα συλλογικής ασφάλειας και κάθε χώρα προσπαθούσε να βρει από μόνη της ασφάλεια σε έναν κόσμο όπου οι προοπτικές ήταν δυσοίωνες και το μέλλον αβέβαιο.

Σήμερα το Brexit λειτουργεί ως καταλύτης που ενθαρρύνει φυγόκεντρες δυνάμεις από το οικοδόμημα της Ενωσης, ενώ τα κράτη-μέλη οδηγούνται σε αναζήτηση άλλων στρατηγικών εθνικών συμφερόντων.

Στο κέντρο αυτής της ευρωπαϊκής κρίσης βρίσκεται η στασιμότητα της οικονομικής ανάπτυξης, καθώς οι χώρες της ευρωζώνης δεν φαίνεται να έχουν την ικανότητα να ανταγωνιστούν την ταχεία ανάπτυξη της Κίνας και άλλων οικονομικών δυνάμεων σε χώρες του πρώην αποικιοκρατικού χώρου στην Ασία.

Παράλληλα η γερμανική ηγεμονία πάνω στην Ευρώπη χωρίς ισορροπίες, λόγω της απουσίας της Βρετανίας και της αδυναμίας της Γαλλίας να διατηρήσει τον γαλλογερμανικό άξονα, αφήνει το πεδίο παλινόρθωσης της γερμανικής αυτοκρατορικής νοσταλγίας ανοιχτό, ώστε ο πανίσχυρος υπουργός Οικονομικών Σόιμπλε να ασκεί κριτική στην έκτακτη σύνοδο των έξι ιδρυτικών μελών της Ευρωπαϊκής Ενωσης γιατί δεν κάλεσαν την Πολωνία και τις βαλτικές χώρες σε αυτή τη σύνοδο, αναβιώνοντας έτσι αναχρονιστικές φαντασιώσεις για γερμανικές πολιτικές στην Ανατολική Ευρώπη στην αναζήτηση συμμάχων στον ζωτικό της χώρο.

Οι πρωτοφανείς εξαγωγές οπλικών συστημάτων από τη Γερμανία ξεπέρασαν τα επτά δισεκατομμύρια ευρώ το 2015, γεγονός που σημαίνει ότι η Γερμανία διαθέτει πλέον μια ισχυρότατη πολεμική βιομηχανία, που σε συνδυασμό με την αποχώρηση της Βρετανίας από την Ευρώπη ίσως φέρει στο προσκήνιο τον επανεξοπλισμό της Γερμανίας και τα φαντάσματα του γερμανικού μιλιταρισμού.

Σήμερα, η εμμονή της Γερμανίας για ηγεμονία στην Ευρώπη μοιάζει ανέφικτη, αφού τόσο οι χώρες του Μεσογειακού Νότου όσο και οι χώρες του Βίζεγκραντ δείχνουν ισχυρές διαθέσεις απομάκρυνσης από τη γερμανική επιρροή και επιλέγουν διαφορετικούς δρόμους στην αναζήτηση της μελλοντικής τους προοπτικής και ασφάλειας σε ένα κλυδωνιζόμενο περιβάλλον ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης.

Για άλλη μια φορά, οι γερμανικές πολιτικές ηγεμόνευσης αποδεικνύονται αδιέξοδες και ναρκοθετούν το μέλλον της ίδιας της Γερμανίας ως ηγέτιδος δύναμης στην Ευρώπη, όπως έγινε στον 20ό αιώνα όπου η γερμανική Ιστορία κατέγραψε μια τραγική πορεία επαναλαμβανόμενης αποτυχίας για την ίδια και για την Ευρώπη.

* ομότιμος καθηγητής Πανεπιστημίου Μακεδονίας, καθηγητής της έδρας Jean Monnet στην Ευρωπαϊκή Πολιτική Ολοκλήρωση και Εξωτερική Πολιτική.