Η αναγκαστική αποχώρηση μιας επικίνδυνης Παγκόσμιας Ελίτ.

Του Δημήτρη Γ. Απόκη* 

Εδώ και πάρα πολλά χρόνια ακούμε στην πολιτική αρένα για τη διαμάχη της Αριστεράς και της Δεξιάς. 

Πρόκειται για ένα ιστορικό απομεινάρι που προέρχεται από τις θέσεις που κάθονταν οι παρατάξεις στη Γαλλική Εθνοσυνέλευση, όπου βέβαια υπήρχε και το Κέντρο. Παραδοσιακά οι δυο παρατάξεις έβαζαν και ολίγο από Κέντρο με αποτέλεσμα να μας προκύψει η Κεντροαριστερά και η Κεντροδεξιά. 

Στη Μεγάλη Βρετανία ο διαχωρισμός γίνεται μεταξύ Συντηρητικών και Εργατικών, ενώ το ίδιο συμβαίνει και στις Ηνωμένες Πολιτείες, όπου έχουμε Ρεπουμπλικάνους (Conservatives) και Δημοκρατικούς (Liberals). 

Το τελευταίο διάστημα είναι σαφές ότι το στρατόπεδο της Κεντροαριστεράς αποτελείται από την ελίτ η οποία είναι και ένθερμος θιασώτης της αποκαλούμενης Παγκοσμιοποίησης και οτιδήποτε συντηρητικό, που θέτει υπό αμφισβήτηση αυτό το σαθρό οικοδόμημα και τις αρχές του, χαρακτηρίζεται αυτόματα ακραίο και ........επικίνδυνο. 

Αυτή η «προοδευτική» ελίτ έχει βρει συμμάχους, στις ΗΠΑ, στο παραδοσιακό κίνημα των Νεοσυντηρητικών, το οποίο αποτελεί την ελίτ των Ρεπουμπλικάνων μαζί με κάποια τζάκια των Ρεπουμπλικάνων και στην Ευρώπη έχει ακουμπήσει πάνω στην Καγκελάριο της Γερμανίας, Άγκελα Μέρκελ, ψάχνοντας απεγνωσμένα να ακουμπήσει κάπου και να δείξει ότι δεν οδηγείται στην εξαφάνιση. 

Η ιστορία είναι κάτι που εάν μελετηθεί καλά, μπορεί να αποτελέσει ένα καλό εργαλείο ανάλυσης των εξελίξεων. Έτσι και στις ημέρες που ζούμε η ιστορία είναι ο πλέον κατάλληλος οδηγός για να αναλύσουμε αυτό που ζούμε και αυτό που έρχεται. 

Οι τρομοκρατικές επιθέσεις στο Λονδίνο και οι αντιδράσεις της παγκόσμιας ελίτ στην απόφαση του Προέδρου των Ηνωμένων Πολιτειών να αποχωρήσει από τη Συμφωνία για την Κλιματική Αλλαγή, αποτελεί τρανή απόδειξη ότι τα σημερινά πολιτικά συστήματα αποτελούν απομεινάρια των οικονομικών συστημάτων που προέκυψαν από τις βιομηχανικές επαναστάσεις του 18ου και 190υ αιώνα. 

Πριν από αυτές τις επαναστάσεις ο κόσμος αποτελούνταν από ένα άθροισμα μικρών πόλεων, όπου το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού ήταν αγρότες. 

Η πρώτη Βιομηχανική Επανάσταση μεταξύ 1760 και 1820 ανέτρεψε αυτό το σύστημα. Άρχισε λόγω νέων τεχνολογιών η παραγωγή αγαθών με μηχανές και όχι με τα χέρια. Η μαζική παραγωγή οδήγησε στη γεωγραφική συγκέντρωση της παραγωγής με αποτέλεσμα να υπάρξει μετακίνηση κοντά σε πόλεις και μαζική συγκέντρωση του εργατικού δυναμικού. Μέσα σε μερικές δεκαετίες η οικονομικές εξελίξεις οδήγησαν και σε αλλαγές στις ισορροπίες της εξουσίας. Η Αριστερά εξυπηρετούσε αυτούς που παρείχαν τα εργατικά χέρια και η Δεξιά εξυπηρετούσε αυτούς που κατείχαν τη γη και το κεφάλαιο. 

Πολλοί ήταν εκείνοι που την εποχή εκείνη πολέμησαν σκληρά για να διατηρηθεί το παλιό καθεστώς. Παρόλα αυτά οι δυνάμεις που είχαν να αντιμετωπίσουν ήταν πολύ ισχυρές. Η πρόοδος της τεχνολογίας δεν μπορούσε να ανατραπεί. Ακόμη και στις περιπτώσεις που το παλιό καθεστώς νίκησε, αυτό σε καμία περίπτωση δεν σήμαινε ότι η βιομηχανοποίηση σταμάτησε. Κάθε ημέρα και μια νέα πρόκληση έρχονταν και τελικά το παλιό καθεστώς εξαφανίστηκε. 

Μέσα σε όλη αυτή την αναταραχή ήρθε και η δημιουργία μιας νέας χώρας η οποία έδινε τη δυνατότητα στο λαό να αποφασίσει ποιος θα τον κυβερνήσει. Οι Ηνωμένες Πολιτείες δημιούργησαν ένα πολιτικό σύστημα – δημοκρατία – το οποίο είχε τη δυνατότητα να μεταρρυθμίζει τον εαυτό του. Πολύ σύντομα η Δημοκρατία έγινε ο δρόμος για να επιταχυνθεί η αλλαγή από το παλιό καθεστώς της αριστοκρατίας, της πλουτοκρατίας και των βασιλιάδων, στο νέο σύστημα που βασίζονταν σε οικονομικές βάσεις και είχε ευρύτερη υποστήριξη. 

Η Δεύτερη Βιομηχανική Επανάσταση 1860 – 1945 είχε τη μορφή ρουκέτας σε σχέση με απλή μηχανή. Τα μηχανικά εργαλεία έδωσαν τη θέσης τους στις γραμμές παραγωγής. Το κάρβουνο άρχισε να δίνει τη θέση του στο πετρέλαιο και τη βενζίνη. Τρένα, τηλέγραφοι και πλοία που έκαιγαν καύσιμα κυριάρχησαν στο παγκόσμιο εμπόριο. Οι νέες εξελίξεις στην μεταφορές, την ιατρική, και την υγιεινή, ήρθαν να αντιμετωπίσουν ορισμένα από τα προβλήματα της πρώιμης βιομηχανοποίησης. 

Ο ηλεκτρισμός, τα αντιβιοτικά, και οι νέες τεχνολογίες, δεν δημιούργησαν απλώς νέες μεγαλύτερες πόλεις, αλλά αφαίρεσαν τις συνθήκες που τις καθιστούσαν φωλιές θανάτου, σε σχέση με την ύπαιθρο. Η ύπαιθρος όπου ο διαχωρισμός αριστερά – δεξιά δεν ήταν συμβατός, έγινε συστηματικά λιγότερο σημαντική καθώς μαζικά οι πληθυσμοί μεταφέρθηκαν στην εργατικές πόλεις. 

Αυτό το ευρύτερο πολιτικό σύστημα διατηρήθηκε μέχρι περίπου δέκα χρόνια πριν. Η οικονομική κρίση του 2008 ήταν κομβικό γεγονός διότι έπληξε της καπιταλιστικές μητροπόλεις. Η κρίση έπληξε όλα αυτά που οι οικονομικές υποδομές της Βιομηχανικής Επανάστασης διατηρούσαν. Καριέρες μιας ζωής, θέσεις εργασίας, συνδικάτα, παραδοσιακές βιομηχανίες – βιοτεχνίες, εργασιακές συνθήκες, και ο διαχωρισμός Αριστερά – Δεξιά, που εκπροσωπούσε όλα αυτά στην πολιτική αρένα επλήγησαν θανάσιμα. 

Η κρίση του 2008 ήλθε την ώρα που τα κομπιούτερ έμπαιναν παντού, και η σύνδεση μεταξύ κεφαλαίου και αυτών που το κατείχαν άρχισε να θολώνει. Το κεφάλαιο δεν είναι πλέον άρρηκτα συνδεδεμένο με την οργανωμένη βιομηχανία. Κινείται ελεύθερα, πηγαίνει οπουδήποτε, σε οποιαδήποτε βιομηχανία και σε οποιοδήποτε επίπεδο, οπουδήποτε φαίνεται να υπάρχει καλή ευκαιρία. 

Αυτό είναι εντυπωσιακό αλλά ταυτόχρονα προβληματικό. Υπάρχει πολύ περισσότερο Amazon και λιγότερο παραδοσιακές επιχειρήσεις πώλησης αγαθών. Ζούμε την Ψηφιακή Επανάσταση, όπου μπορείς να κάνεις περισσότερα με λιγότερα. Ταυτόχρονα όμως σημαίνει ότι όποιος έχει συμφέρον στη διατήρηση του παλιού συστήματος αναγκάζεται να χάσει την καριέρα του. Και αυτό έχει πολιτικές επιπτώσεις. 

Αυτά στα οποία η παραδοσιακή αριστερά βασίζονταν δεν υπάρχουν πλέον στοκ κόσμο που έρχεται και σαν αποτέλεσμα καταρρέει παντού. 

Οι Δημοκρατικοί στις ΗΠΑ έχουν χάσει την παραδοσιακή τους βάση η οποία στράφηκε μαζικά στον Ντόναλντ Τράμπ. Και η στρατηγική των σκανδάλων χωρίς πολιτικές προτάσεις για τη νέα εποχή δεν πρόκειται να ανατρέψουν το κύμα που στηρίζει τον Τράμπ. Είναι πολύ πιθανό στις εκλογές του 2018 για το Κογκρέσο να υποστούν μεγαλύτερη ήττα. 

Στη Γαλλία είχαμε τρομερή άνοδο στα ποσοστά της Λεπέν και την εκλογή Μακρόν, με ταυτόχρονη σχεδόν εξαφάνιση των Σοσιαλιστών, η οποία μπορεί να γίνει ολοκληρωτική στις βουλευτικές εκλογές που έρχονται. 

Η οικονομική κρίση στην Ευρώπη έχει οδηγήσει σε δεινή πολιτική κρίση τις χώρες της περιφέρειας, με την Ελλάδα να είναι το πλέον χαρακτηριστικό παράδειγμα. Στην Ιταλία μπορεί να δούμε τον κωμικό Πέπε Γκρίλο και Πρωθυπουργό. Στην Ισπανία η αριστερά εκπροσωπείται από τους αλλοπρόσαλλους Ποδέμος. Ακόμη και στο Ισραήλ το Εργατικό Κόμμα, που στην ουσία δημιούργησε το Ισραηλινό Κράτος έχει σχεδόν καταστραφεί. 

Στη Γερμανία, παρά το γεγονός ότι οι Σοσιαλδημοκράτες κρατάνε σε σχέση με άλλα κεντροαριστερά κόμματα στην Ευρώπη, βαδίσουν προς την τέταρτη κατά σειρά εκλογική ήττα τους. 

Την λεγόμενη Αριστερά την έχει καταπιεί το κίνημα της λαϊκής οργής εναντίον ενός συστήματος που έχει τελειώσει και αρνείται να το αποδεχθεί. 

Και πριν αυτοί που τους αρέσει να αποκαλούν τον εαυτό τους Δεξιά χαρούν για την εξαφάνιση της Αριστεράς, οι εξελίξεις που έρχονται δεν σημαίνει ότι κερδίζουν. Ακόμη και να κερδίσει στην Αγγλία η Τερέζα Μέι, δεν σημαίνει ότι τίποτα. Οι παραδοσιακοί Συντηρητικοί που εκπροσωπούσε ο Κάμερον, κατέρρευσαν στο Brexit. 

Ο Τράμπ εκτός του ότι πήρε την παραδοσιακή βάση των Δημοκρατικών, κινήθηκε και εναντίον του κατεστημένου των Ρεπουμπλικάνων. Στη Γαλλία η παραδοσιακή Δεξιά, έχει το ίδιο πρόβλημα με τους Σοσιαλιστές, Τα Δεξιά Κόμματα, σε Πολωνία, Ισραήλ, Αυστρία, και Ιαπωνία, έχουν γίνει πολύ πιο εθνικιστικά και λαϊκίστικά, από δεξιά με την παραδοσιακή έννοια. 

Και όσο πάει θα γίνεται και χειρότερα. Δημογραφικά ο πλανήτης, είναι σε αρνητική πορεία και κάπου μετά το 2020 θα έχουμε μαζικές συνταξιοδοτήσεις με αποτέλεσμα τα κεφάλαια που προωθούν την ψηφιακή επανάσταση να μειωθούν δραματικά. Αυτό θα δημιουργήσει παγκόσμια αναταραχή. Και το μόνο πολιτικό ρεύμα το οποίο θα έχει δυναμική μέσα σε αυτή την κρίση θα είναι αυτό που οι θιασώτες της στρεβλής παγκοσμιοποίησης αρέσκονται να αποκαλούν λαϊκισμό. 

Η απάνθρωπη μορφή τρομοκρατίας που είδαμε στο Λονδίνο και αλλού, είναι επίσης αποτέλεσμα της κρίσης αυτής του συστήματος που τελειώνει. Και ο τρόπος αντιμετώπισης από τις ηγεσίες αυτού του τελειωμένου συστήματος αντί δίνουν λύση όχι μόνο πυροδοτούν ακόμη περισσότερο το πρόβλημα, αλλά οδηγούν τις κοινωνίες σε ανασφάλεια και αβεβαιότητα η οποία θα διογκώσει τα προβλήματα και τη σύγκρουση. Και όπως έχει αποδείξει η ιστορία, η αναταραχή μπορεί να κρατήσει πολύ και μπορεί να είναι αιματηρή. 

Δεν είναι δυνατόν να έχεις ομαλή πολιτική διαδικασία εάν δεν έχεις όραμα και σχέδιο για την αντιμετώπιση του τέλους του παλαιού και της άφιξης του νέου. Οι κανόνες του παιχνιδιού έχουν αλλάξει και η άρνηση των ελίτ του υπό κατάρρευση συστήματος να τους κατανοήσει είναι βόμβα στα θεμέλια του πλανήτη. 

Η λογική της μέχρι σήμερα παγκοσμιοποίησης, όπως και η λογική της δήθεν Ενωμένης Ευρώπης, όχι μόνο δεν αντιμετωπίζει το πρόβλημα που αντιμετωπίζει το παγκόσμιο σύστημα το επιδεινώνει δραματικά. 

Όσο και να μην αρέσει στις παγκόσμιες ελίτ τη νέα μορφή τρομοκρατίας δεν την αντιμετωπίζεις με ανοικτά σύνορα και με κούφιες διακηρύξεις δημοκρατίας. Την οικονομική κατάρρευση μαζικών κοινωνικών ομάδων δεν την αντιμετωπίζεις με την επιμονή να διατηρήσεις ένα σύστημα που έχει καταρρεύσει. Τον πλανήτη δεν τον σώζεις με κούφιες συμφωνίες, καταδικάζοντας και λοιδορώντας αυτούς που περιμένεις να πληρώσουν το μάρμαρο.

*Ο Δημήτρης Γ. Απόκης είναι Διεθνολόγος, Απόφοιτος του The Paul H. Nitze, School of Advanced International Studies, The Johns Hopkins University.

Πηγή: mignatiou.com