Επιβολή ελέγχου στην κίνηση κεφαλαίων-εμπειρίες απο τα capital controls.

Toυ Νίκου Ιγγλέση

ΕΙΣΗΓΗΣΗ ΣΤΟ ΔΙΕΘΝΕΣ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΤΟΥ ΜΑ.ΧΩ.ΜΕ (15-17/01/2016): «ΕΥΡΩΖΩΝΗ, ΛΑΪΚΗ ΚΥΡΙΑΡΧΙΑ ΚΑΙ ΕΘΝΙΚΟ ΝΟΜΙΣΜΑ»

Πριν αναπτύξω την ενότητα «Επιβολή ελέγχου στην κίνηση κεφαλαίων, εμπειρίες από τα capital controls», θα ήθελα να κάνω μια εισαγωγή προκειμένου να δούμε τη μεγάλη «σκακιέρα» πάνω στη οποία παίζεται το ελληνικό δράμα.

Από το Μάϊο του 2010, με την υπογραφή της πρώτης Δανειακής Σύμβασης – Μνημονίου, η χώρα έχει εισέλθει σε μια διαδικασία αποικιοποίησης. Το Δ΄ Ραϊχ και η χρηματοπιστωτική αυτοκρατορία έχουν δέσει την Ελλάδα με τις χοντρές αλυσίδες του χρέους και την έχουν ρίξει σ’ ένα κελί μιας φυλακής υψίστης ασφαλείας στη Φρανκφούρτη, στη φυλακή του ευρώ.

Ο ελληνικός λαός πρέπει να σπάσει τις αλυσίδες του και να δραπετεύσει από τη φυλακή αν θέλει να επιβιώσει ως εθνική οντότητα. Η επιτυχία ενός τέτοιου εγχειρήματος απαιτεί ένα καλά μελετημένο, σ’ όλες τις λεπτομέρειές του, στρατηγικό σχέδιο που να λαμβάνει υπόψιν του τα σημερινά δεδομένα της ελληνικής οικονομίας και κοινωνίας. 

Θα πρόκειται για ένα πρωτόγνωρο ........εγχείρημα, που μπορεί να συγκριθεί μόνο με την περίπτωση που ένα έθνος επαναστατεί και αποσπάται από ένα ευρύτερο κράτος αποκτώντας την κυριαρχία του. Όχι τυχαία στο βιβλίο μου που διαπραγματεύεται το θέμα αυτό έβαλα τον τίτλο «Η Επανάσταση του Grexit – Το Σχέδιο».

Στις 23 Δεκεμβρίου 2015 παρουσιάστηκαν τα στοιχεία του φθινοπωρινού ευρωβαρόμετρου που δείχνουν ότι το 81% των Ελλήνων δεν εμπιστεύεται την Ε.Ε. και ταυτόχρονα το 70% θέλει την παραμονή της χώρας στην Ευρωζώνη. Σε άλλη έρευνα της ΚΑΠΑ Research που έγινε το διάστημα 23-28 Δεκεμβρίου 2015, το 55,2% θεωρεί ότι η Ελλάδα ζημιώθηκε από την υιοθέτηση του ευρώ, ενώ μόνο το 42,2% θεωρεί ότι ωφελήθηκε. Στην ίδια έρευνα το 60,8% επιθυμεί την παραμονή στο ενιαίο νόμισμα, το 28,9% την επιστροφή στη δραχμή, ενώ το 10,3% δεν εκφράζει γνώμη. 

Σε άλλη πανευρωπαϊκή δημοσκόπηση της ORB (θυγατρική της εταιρείας Gallop) που δημοσιοποιήθηκε από το πρακτορείο Reuters στις 7-1-16 το 44% των Ελλήνων επιθυμεί την έξοδο από το ευρώ (ένα χρόνο πριν, το ποσοστό αυτό ήταν 52%, αλλά μειώθηκε λόγω της εμπειρίας των capital controls και της κωλοτούμπας της κυβέρνησης Τσίπρα) έναντι 43% που επιθυμεί την παραμονή στο ενιαίο νόμισμα, ενώ ένα 12% δηλώνει αδιάφορο για το θέμα. Aς αναρωτηθούμε πού οφείλεται αυτή η αντιφατική στάση, αυτή η σύγχυση στις διάφορες δημοσκοπήσεις;

Κατ’ αρχήν το 29-43% που δε θέλει την παραμονή στο ευρώ πώς αντιπροσωπεύεται πολιτικά;Τα κόμματα και οι οργανώσεις που ζητούν την επιστροφή στο εθνικό νόμισμα, στις τελευταίες εκλογές, δεν συγκέντρωσαν ούτε το 10%. Το υπόλοιπο 20-33% ψήφισε τα μνημονιακά κόμματα ή απείχε από τις εκλογές. Αυτό συνέβη γιατί κανένα κόμμα δεν ανέδειξε ως κομβικό θέμα, για την απαλλαγή από τα Μνημόνια και συνακόλουθα τη λιτότητα, την ανεργία και την καταστροφή του παραγωγικού ιστού, το εθνικό νόμισμα. 

Κανένα κόμμα δεν παρουσίασε ένα πειστικό εναλλακτικό πρόγραμμα μετάβασης από το ευρώ στη δραχμή, που να αντικρούει τη γκεμπελική προπαγάνδα των μνημονιακών. Μια προπαγάνδα που συνοψίζεται σε: υποτίμηση του νέου νομίσματος, αχαλίνωτο πληθωρισμό, ελλείψεις σε βασικά αγαθά (τρόφιμα, φάρμακα, καύσιμα κλπ.), απώλεια καταθέσεων και πολλά άλλα.

Από την άλλη πλευρά πολλοί απ’ όσους τάσσονται υπέρ της εξόδου από την Ευρωζώνη λένε ότι αυτό θα γίνει αν χρειαστεί! Άλλοι λένε ότι απαιτείται μια υποτίμηση 15 – 20%, άλλοι ότι η υποτίμηση πρέπει να φτάσει στο 50% και άλλοι ότι πρέπει να πάμε σε ισοτιμία 1 ευρώ προς 2 δραχμές. Όλοι σχεδόν λένε ότι η δραχμή θα αφεθεί σε ελεύθερη διακύμανση και η ισοτιμία της θα καθορίζεται καθημερινά από τις χρηματαγορές. Κάποιοι τέλος μιλούν για την επιβολή δελτίου σε βασικά αγαθά, όπως τρόφιμα, φάρμακα και καύσιμα, τουλάχιστον κατά την αρχική περίοδο.

Όλοι τους, δηλαδή, λένε στους Έλληνες ότι θα συμβούν όσα λένε και οι ευρωφετιχιστές, σε περίπτωση εξόδου από την Ευρωζώνη. Αυτό το οικονομικό και πολιτικό αλλαλούμ είναι ένα αναπάντεχο δώρο που «προσφέρουν» οι οπαδοί του εθνικού νομίσματος στους μνημονιακούς. Οι μεν έχουν το ευρώ για φετίχ, οι δε έχουν την υποτίμηση για φετίχ. Γι’ αυτό δεν πρέπει να μας εκπλήσσουν τα ποσοστά υπέρ του ενιαίου νομίσματος.

Για να νικήσουμε το φόβο που έχει εμπεδωθεί στην ελληνική κοινωνία με αιχμή του δόρατος την προπαγάνδα των δανειστών και των εγχώριων δωσιλόγων, παρουσιάζω στο βιβλίο «Η Επανάσταση του Grexit – Το Σχέδιο» ένα εναλλακτικό πρόγραμμα τα βασικά σημεία του οποίου είναι:

• Εισαγωγή του εθνικού νομίσματος με ισοτιμία ένα προς ένα, δηλαδή, μία Νέα Δραχμή προς ένα ευρώ. Όλα, μισθοί, συντάξεις, εισοδήματα, οι τιμές αγαθών και υπηρεσιών καθώς και τα δάνεια θα μετατραπούν στο εθνικό νόμισμα με αυτή την ισοτιμία. Αμέσως μετά η ισοτιμία αυτή, με απόφαση της εθνικοποιημένης τράπεζας της Ελλάδος, θα «κλειδώσει». Δηλαδή, η Νέα Δραχμή δε θα είναι ελεύθερα διαπραγματεύσιμη στα χρηματιστήρια συναλλάγματος και δε θα μπορεί να δεχτεί κερδοσκοπικές – υποτιμητικές επιθέσεις. Με αυτό τον τρόπο μετάβασης, δε θα αυξηθούν οι τιμές των εισαγόμενων αγαθών και έτσι δε θα υπάρξει πληθωρισμός. Παράλληλα η Ελλάδα δε θα χρειάζεται να σπαταλάει τις συναλλαγματικές εισπράξεις της από τις εξαγωγές προϊόντων, τον τουρισμό και τη ναυτιλία προκειμένου να αγοράζει δραχμές σε μια απέλπιδα προσπάθεια, όπως έχει αποδειχθεί σε πολλές περιπτώσεις διεθνώς, να στηρίξει την επιθυμητή ισοτιμία του εθνικού νομίσματος.

• Υποτίμηση της Νέας Δραχμής δεν απαιτείται γιατί, λόγω της εσωτερικής υποτίμησης της τελευταίας εξαετίας, το Ισοζύγιο Εξωτερικών Συναλλαγών έχει ισοσκελιστεί. Η Ελλάδα, δηλαδή, από τις εξαγωγές αγαθών, τον τουρισμό και τη ναυτιλία εισπράττει το απαραίτητο συνάλλαγμα για να πληρώνει όλες τις εισαγωγές που κάνει σήμερα. Ούτε ελλείψεις θα υπάρξουν ούτε δελτίο χρειάζεται να επιβληθεί. Τα τοκοχρεολύσια του χρέους σε ευρώ, που θα αναγνωρίσει η Ελλάδα, θα αποπληρωθούν σε δραχμές και όχι σε συνάλλαγμα. Η διατήρηση τουλάχιστον ισοσκελισμένου του Ισοζυγίου Εξωτερικών Συναλλαγών είναι το Α και το Ω για την επιτυχία του όλου εγχειρήματος.

• Τέλος οι καταθέσεις, για να μην υπάρχει κανένας φόβος στους πολίτες για τυχόν υποτίμηση της δραχμής, μπορούν να παραμείνουν σε ευρώ, θα έχουν, δηλαδή, μια μορφή ρήτρας συναλλάγματος. Όλες οι συναλλαγές στο εσωτερικό θα γίνονται στο νέο εθνικό νόμισμα. Όταν εκταμιεύονται οι καταθέσεις στην εσωτερική αγορά θα μετατρέπονται σε δραχμές, πάντα με ισοτιμία ένα προς ένα, όταν εκταμιεύονται για εισαγωγές, εξωτερικό τουρισμό, σπουδές κλπ. σε ευρώ. Υποτίμηση δεν απαιτείται γιατί έχει υπάρξει η εσωτερική υποτίμηση των τελευταίων χρόνων, δε χρειάζεται και νομισματική υποτίμηση.

Η ΕΜΠΕΙΡΙΑ ΑΠΟ ΤΑ CAPITAL CONTROLS

Στις 29 Ιουνίου 2015 η κυβέρνηση, μετά από μια συνεχή διαρροή καταθέσεων (bank run) που είχε αρχίσει από το Δεκέμβριο του 2014 και μετά τη διακοπή της παροχής ρευστότητας από την Ε.Κ.Τ, μέσω του μηχανισμού ELA, μια μέρα νωρίτερα, αναγκάστηκε με Πράξη Νομοθετικού Περιεχομένου (ΠΝΠ) να επιβάλει«τραπεζική αργία» και έλεγχο στη διακίνηση κεφαλαίων (capital controls).

Ας θυμηθούμε ότι η αρχική ΠΝΠ προέβλεπε ανώτατο όριο ανάληψης 60 ευρώ ημερησίως. Γιατί, αλήθεια, καθορίστηκε σε 60 ευρώ την ημέρα και όχι σε 420 ευρώ την εβδομάδα; 

Μήπως για να ταλαιπωρούνται οι πολίτες κάθε μέρα σε ατέλειωτες ουρές μπροστά στα ΑΤΜ των τραπεζών; 

Γιατί στους συνταξιούχους που δε διέθεταν κάρτα δόθηκαν μόνο 120 ευρώ για μια εβδομάδα; Μήπως για να αυξηθεί η αγανάκτηση των πολιτών; 

Γιατί έκλεισαν οι τράπεζες για τις υπόλοιπες εργασίες, όπως πληρωμές με μετρητά, κατάθεση επιταγών, αποστολή εμβασμάτων στο εσωτερικό κλπ.; Μήπως για να διαλυθεί η οικονομική δραστηριότητα; 

Γιατί απαγορεύτηκε η πρόσβαση στις θυρίδες; Μήπως για να μη μπορέσουν όσοι τυχόν είχαν μετρητά σ’ αυτές να τα κυκλοφορήσουν στην αγορά, επιτείνοντας με τον τρόπο αυτό την έλλειψη χαρτονομισμάτων;

Η «τραπεζική αργία» εφαρμόστηκε με τον πιο βλακώδη τρόπο ή ίσως με τον πιο αριστοτεχνικό τρόπο για να προκαλέσει τη μέγιστη αγανάκτηση των πολιτών και την οικονομική ασφυξία της χώρας. Τρείς εβδομάδες αργότερα, αφού έγινε το δημοψήφισμα και αφού υπογράφτηκε το τρίτο Μνημόνιο., όλα τα ανωτέρω διορθώθηκαν με μία νέα ΠΝΠ. Ο εκβιασμός είχε πετύχει, η κυβέρνηση Τσίπρα είχε υποταχθεί.

Ο τρόπος που εφαρμόστηκε η «τραπεζική αργία» κατέστρεψε, εκτός των άλλων, την εμπιστοσύνη των Ελλήνων πολιτών προς το κράτος τους και τις τράπεζες. Θα περάσουν πολλά χρόνια για να αποκατασταθεί αυτή η εμπιστοσύνη και αυτό αποτελεί, μακροπρόθεσμα, τη σημαντικότερη ζημιά που υπέστη η ελληνική οικονομία. Οι δανειστές και οι εγχώριοι Εφιάλτες κατάφεραν, με τα capital controls, να χαράξουν στη συνολική μνήμη των Ελλήνων τον τρόμο, την οικονομική καταστροφή, την ατέλειωτη ταλαιπωρία και την αίσθηση της ληστείας των καταθέσεων αν τολμήσουν να αμφισβητήσουν τον ευρωμονόδρομο.

Ας μην έχουμε αυταπάτες. Ό,τι έγινε στο διάστημα μέχρι και τις 29 Ιουνίου 2015 θα επαναληφθεί την περίοδο που θα προηγηθεί της ανάληψης της εξουσίας από την επαναστατική κυβέρνηση, ας μου επιτραπεί η έκφραση, που θα υλοποιήσει το Grexit. 

Όταν θα είναι ορατή η επερχόμενη αλλαγή του συσχετισμού των πολιτικών δυνάμεων τότε η απερχόμενη μνημονιακή κυβέρνηση θα είναι αναγκασμένη να επιβάλλει ξανά capital controls, αυστηρότερης ίσως μορφής υπό τη σκιά των οποίων η Ελλάδα θα οδηγηθεί στις εκλογές. Υπάρχει βέβαια και η περίπτωση, η τελευταία μνημονιακή κυβέρνηση να μην επιβάλει capital controls, να αφήσει τη χώρα να καταρρεύσει και στο τέλος να την εγκαταλείψει με ελικόπτερο, όπως ο Λα Ρούα στην Αργεντινή, προκαλώντας τη μέγιστη εθνική καταστροφή. Θα πρέπει να υπάρχουν σχέδια, όσο αυτό είναι εφικτό, για την αντιμετώπιση και των δύο αυτών ενδεχόμενων.

Το μεγάλο όπλο όμως των δυνάμεων του Grexit θα είναι η ενημέρωση των πολιτών για το ακριβές σχέδιο μετάβασης στο εθνικό νόμισμα, ώστε, αν όχι να αποφευχθεί τελείως, τουλάχιστον να περιοριστεί σημαντικά η ανησυχία και ο πανικός που θα καλλιεργείται από τη διασπορά φημών και την προπαγάνδα των κέντρων εξουσίας των δανειστών και των εγχωρίων πρακτόρων τους. Γι’ αυτό έχουν τεράστια, καθοριστική θα έλεγα, σημασία όσα ανέφερα στην αρχή της εισήγησής μου για μετάβαση στη δραχμή με ισοτιμία ένα προς ένα και το «κλείδωμά» της στη συνέχεια, η παραμονή των καταθέσεων σε ευρώ (ρήτρα συναλλάγματος) και η ανάδειξη του ισοσκελισμένου Ισοζυγίου Εξωτερικών Συναλλαγών, που εξασφαλίζει ότι δεν θα υπάρξουν ελλείψεις και δελτίο στα εισαγόμενα προϊόντα.

ΕΛΕΓΧΟΣ ΣΤΗΝ ΚΙΝΗΣΗ ΚΕΦΑΛΑΙΩΝ

Ανεξάρτητα από τις εξελίξεις που θα έχουν προηγηθεί η κυβέρνηση του Grexit θα απαγορεύσει, από την πρώτη στιγμή, την ελεύθερη εξαγωγή κεφαλαίων ώστε να αποφευχθεί η διαρροή καταθέσεων ιδιωτών αλλά και επιχειρήσεων σε ξένες τράπεζες. Το μέτρο θα περιλαμβάνει εμβάσματα, αγορά μετοχών, ομολόγων και μεριδίων αμοιβαίων κεφαλαίων κάθε είδους στο εξωτερικό. Αντίστοιχη απαγόρευση θα ισχύσει για τις ασφαλιστικές και επενδυτικές εταιρείες. Θα πρόκειται, δηλαδή, για capital controls μόνο ως προς την εξαγωγή συναλλάγματος.

Παράλληλα, επειδή όλες οι αξίες θα έχουν εκφραστεί, από την πρώτη στιγμή, σε δραχμές θα απαγορευτεί στους ξένους επενδυτές να εξάγουν τόκους, μερίσματα και κέρδη μετατρέποντάς τα σε συνάλλαγμα. 

Το μέτρο αυτό έχει θετικές και αρνητικές επιπτώσεις. Το θετικό είναι ότι δε θα διαταραχτεί το Ισοζύγιο στην αρχική φάση της μεταβατικής περιόδου. Το αρνητικό είναι ότι αποθαρρύνει τις ξένες επενδύσεις και ενθαρρύνει τις υπερτιμολογήσεις των εισαγωγών. Γι’ αυτούς τους λόγους η απαγόρευση εξαγωγής κερδών από επενδύσεις θα πρέπει να επανεξετάζεται κατά τακτά χρονικά διαστήματα.

Εξαιρέσεις από την απαγόρευση της εξαγωγής συναλλάγματος θα υπάρξουν:

1. Για τις ελληνικές ναυτιλιακές εταιρείες που το 2014 συνεισέφεραν περίπου 7 δις. στο Ισοζύγιο Εξωτερικών Συναλλαγών.

2. Για τις εισαγωγικές επιχειρήσεις προκειμένου να εφοδιάζεται η εσωτερική αγορά με όλα τα απαραίτητα προϊόντα. Οι επιχειρήσεις αυτές, βάσει των τιμολογίων αγοράς, θα πληρώνουν τους προμηθευτές τους μέσω των τραπεζών. Τον πρώτο χρόνο, αν χρειαστεί, μπορεί να μπει ένα πλαφόν στις εισαγωγές ώστε η αξία τους ανά επιχείρηση να μην υπερβαίνει αυτή της προηγούμενης χρονιάς. Σε μια τέτοια περίπτωση θα πρέπει να εξαιρεθούν οι εισαγωγές τροφίμων και άλλων χρηματιστηριακών προϊόντων όπως τα καύσιμα, ο χαλκός κλπ.

3. Για τις ελληνικές βιοτεχνικές και βιομηχανικές επιχειρήσεις προκειμένου να προμηθεύονται κεφαλαιουχικό εξοπλισμό, εξαρτήματα και πρώτες ύλες βάσει των τιμολογίων αγοράς και μέσω των τραπεζών. Η αποστολή των τραπεζικών εμβασμάτων για όλες τις εισαγωγές θα πραγματοποιείται μετά την επιβεβαίωση – αποστολή από τη δικαιούχο τράπεζα του εξωτερικού στην ελληνική τράπεζα αποστολής του εμβάσματος, των τελωνειακών εγγράφων εξαγωγής ώστε να εξασφαλίζεται η αποστολή των αγαθών και να διασφαλίζεται ότι δε θα υπάρχει καταστρατήγηση της απαγόρευσης εξαγωγής συναλλάγματος. Παράλληλα πρέπει να υπάρξει, από την πρώτη στιγμή, ένας μηχανισμός ελέγχου των υπερτιμολογήσεων, ώστε να μη διαφεύγει συνάλλαγμα στο εξωτερικό.

4. Ειδική μέριμνα στην κίνηση κεφαλαίων πρέπει να ληφθεί για τις ελληνικές επιχειρήσεις, όχι θυγατρικές αλλοδαπών πολυεθνικών, που δραστηριοποιούνται στο εξωτερικό με μονάδες παραγωγής, κατασκευαστικές δραστηριότητες και εμπορικά δίκτυα. Το συμφέρον της χώρας είναι οι επιχειρήσεις αυτές να συνεχίσουν απρόσκοπτα τη δραστηριότητά τους, για να επανεισάγουν τα κέρδη τους και να μη μεταφέρουν την έδρα τους στο εξωτερικό. Μία επιτροπή, με παραρτήματά της στις διάφορες περιοχές της χώρας, θα μπορεί, κατά το αρχικό διάστημα, να εγκρίνει εξαγωγές κεφαλαίων για τις επιχειρήσεις της κατηγορίας αυτής.

Τέλος όσον αφορά το ταξιδιωτικό, το σπουδαστικό και για θέματα υγείας συνάλλαγμα αυτό θα δίνεται από τις τράπεζες, με ένα ανώτατο πλαφόν, όπως γινόταν πριν την εισαγωγή του ευρώ το 2002. Παράλληλα θα μπει ένα ετήσιο πλαφόν στις πιστωτικές – χρεωστικές κάρτες των ελληνικών τραπεζών που επιτρέπουν στους κατόχους τους να παίρνουν χρήματα από τα ΑΤΜ τραπεζών του εξωτερικού μέσω της διατραπεζικής πλατφόρμας εκκαθάρισης συναλλαγών σε πραγματικό χρόνο.

Δεν υπάρχει άλλος καιρός για χάσιμο. Η Ελλάδα μετατρέπεται σε Ειδική Οικονομική Ζώνη (ΕΟΖ). Κάθε μέρα που περνάει η κατάσταση χειροτερεύει. Καθημερινά αχρηστεύονται παραγωγικοί και ανθρώπινοι πόροι. Επιχειρήσεις κλείνουν, μηχανές πουλιούνται για παλιοσίδερα, η ανεργία αχρηστεύει τις επαγγελματικές δεξιότητες και μορφωμένοι Έλληνες φεύγουν ως μετανάστες. Κάθε μέρα που περνάει η αντιστροφή της πορείας γίνεται όλο και πιο δύσκολη. 

Μετά έξι χρόνια οικονομικής και κοινωνικής καταστροφής οι αντικειμενικές συνθήκες είναι ώριμες, όχι όμως και οι υποκειμενικές. Χρειαζόμαστε ένα Πολιτικό Μέτωπο που θα συσπειρώσει το 61% που ψήφισε ΟΧΙ στο δημοψήφισμα αλλά κι’ ένα μεγάλο ποσοστό όσων από άγνοια ή φόβο ψήφισαν ΝΑΙ. Ένα Πολιτικό Μέτωπο για τη σωτηρία του λαού και της χώρας.