Πρωτέα: Το εξωτικό λουλούδι που καλλιεργείται στην Κρήτη.

Σημαντική εμπορική αξία – Εξαγωγή στη Ρωσία

Επιμέλεια Μαρία Ιερωνυμάκη

Ένα εξωτικό λουλούδι από την Αφρική, η πρωτέα, κερδίζει τις εντυπώσεις στις ανθαγορές εξαιτίας της μεγάλης ζήτησης, των μεγάλων περιθωρίων κέρδους που παρουσιάζει η καλλιέργειά του και λόγω της ανθεκτικότητάς του, καθώς τα κομμένα λουλούδια μπορούν να διατηρηθούν στο βάζο μέχρι και ένα μήνα. 

Τα λουλούδια πρωτέα έχουν μεγάλες δυνατότητες αξιοποίησης στη χώρα μας, κυρίως στη νότια και νησιωτική Ελλάδα, και ήδη ο συνεταιρισμός εναλλακτικών καλλιεργειών στο νομό Λασιθίου, «Κρήσσα Γη», παράγει και εξάγει τα άνθη της πρωτέας, κυρίως στη Ρωσία.

Τι είναι η πρωτέα

Η πρωτέα είναι λουλούδι της Αφρικής και πήρε το όνομά του από τον μεγάλο βοτανολόγο Κάρολο Λινναίο, ακριβώς επειδή τα άνθη του αλλάζουν και παρουσιάζουν μεγάλη ποικιλία σχημάτων και χρωμάτων, όπως ο μυθικός Πρωτέας που μπορούσε να αλλάζει σχήματα. Πρόκειται για φυτά που προστατεύουν το έδαφος από τη διάβρωση και η επικονίασή τους γίνεται με διάφορα έντομα ή με ζώα.

Το λουλούδι πρωτέα είναι....

... ένας ξυλώδης θάμνος με πυκνά κλαδιά και μεγάλα σκουροπράσινα φύλλα. Το ύψος των λουλουδιών μπορεί να φτάσει από 35 εκατοστά μέχρι 2 μέτρα, ανάλογα με την τοποθεσία και τον βιότοπο που ευδοκιμούν. Τα λουλούδια της πρωτέας είναι στην πραγματικότητα ανθικές κεφαλές με ένα σύνολο ανθέων στη μέση που περικλείονται από μεγάλα πολύχρωμα βράκτια. Οι ανθικές κεφαλές διαφέρουν σε μέγεθος, φτάνοντας σε διάμετρο από 12 μέχρι 30 εκατοστά. Τα μεγάλα και εύρωστα φυτά παράγουν 6 με 10 ανθικές κεφαλές σε μια περίοδο, αν και υπάρχουν εξαιρέσεις φυτών που παράγουν πάνω από σαράντα ανθικές κεφαλές σε ένα φυτό. 

Το χρώμα των βρακτίων ποικίλει από λευκό κρεμ σε βαθύ κόκκινο, αλλά τα απλά ροζ βράκτια με την ασημένια λαμπρότητα είναι τα πιο εντυπωσιακά. Μετά τη γονιμοποίηση των ανθέων, παράγονται οι καρποί (σπόροι) της πρωτέας, οι οποίοι μπορεί να παραμείνουν επάνω στο αποξηραμένο άνθος περισσότερο από 1-2 έτη.

Ο φυσικός βιότοπος της πρωτέας απλώνεται σε υψόμετρο που αρχίζει από το επίπεδο της θάλασσας και φτάνει μέχρι και πάνω από 2.000 μέτρα. Ο συνδυασμός των διαφορετικών κλιματικών συνθηκών και το ευρύ φάσμα τοποθεσιών έχει σαν αποτέλεσμα τη μεγάλη διαφορά σε μεγέθη φυλλωμάτων και λουλουδιών, όπως επίσης και τη διαφορά σε χρώματα ή περίοδο ανθοφορίας.

Οι διαφορετικές μορφές διατηρούν αυτά τα χαρακτηριστικά ακόμα και όταν καλλιεργούνται, σε εμπορική κλίμακα, κάτω από ίδιες συνθήκες. Αυτό έχει δώσει την δυνατότητα να καλλιεργούνται σε μεγάλη ποικιλία σαν κοπτόμενα λουλούδια για εξαγωγή, όταν οι αγορές τα χρειάζονται σε διαφορετικές περιόδους του χρόνου.

Υπάρχουν περισσότερες από 1.400 ποικιλίες και ανήκουν σε τρία γένη: Protea, Leucospermum, Leucadendron της οικογένειας Proteaceae. Τα λουλούδια αυτά είναι φυτά εξωτερικής καλλιέργειας, τα άνθη τους παρουσιάζουν τα τελευταία χρόνια αυξημένη ζήτηση και ευδοκιμούν σε θερμοκρασίες από 5 ως 35 βαθμούς Κελσίου.

Μεταξύ των πλεονεκτημάτων τους είναι οι ελάχιστες απαιτήσεις σε νερό, το μικρό κόστος πρώτης εγκατάστασης, οι υψηλές αποδόσεις ανά στρέμμα και οι υψηλές τιμές που απολαμβάνουν μερικές ποικιλίες στην παγκόσμια αγορά, ενώ το κύριο μειονέκτημά τους είναι ότι δεν παρουσιάζουν ομοιομορφία ως προς την παραγωγή. Η διάρκεια ζωής του φυτού είναι τουλάχιστον πέντε χρόνια και στο βάζο «αντέχει» μέχρι και ένα μήνα.

Υπόστρωμα φυτρώματος

Για να φυτρώσουν οι σπόροι της πρωτέας σε ικανοποιητικό βαθμό, πρέπει να υπάρχει στάχτη ξύλων ή καρβουνόσκονη μέσα στο υπόστρωμα φυτρώματος. Στη φύση έχει παρατηρηθεί ότι ύστερα από πυρκαγιές φυτρώνει μέσα στις στάχτες η πρωτέα και ανθίζει την άνοιξη ή το καλοκαίρι και σε ορισμένες περιπτώσεις έως το φθινόπωρο.

Καλλιεργείται σε φτωχά σε άζωτο και φωσφόρο εδάφη που έχουν καλή στράγγιση, είναι όξινης αντίδρασης με 5,5-6,5 ρΗ και γι’ αυτό απαιτείται βελτίωση του ρΗ του εδάφους σε περίπτωση που είναι μεγαλύτερο του 6,5. Η βελτίωση του εδάφους γίνεται συνήθως με τύρφη ή με θείο. Το φυτό αυτό μπορεί να ανεχθεί θερμοκρασίες από -6οC μέχρι 40οC. 

Είναι φυτό που θέλει πλήρη έκθεση στον ήλιο. Όσο περισσότερο εκτίθεται στον ήλιο, τόσο περισσότερα άνθη παράγει, ενώ οι σπόροι του φυτού μπορούν να διατηρηθούν σε ξηρό περιβάλλον και θερμοκρασία 3 – 4οC χωρίς να χάσουν τη βλαστικότητά τους. Το καλοκαίρι πρέπει να γίνεται, ανάλογα με το έδαφος και τις θερμοκρασίες που επικρατούν, άρδευση των φυτών, ενώ τον χειμώνα δεν απαιτείται.

Από τη στιγμή που αρχίζουν να ανοίγουν τα μπουμπούκια της πρωτέας μέχρι την πλήρη άνθιση απαιτούνται περίπου 35 ημέρες. Από τη στιγμή που το άνθος αρχίζει να παίρνει καστανό χρώμα, πρέπει να κλαδεύεται σε μια απόσταση 5-10 εκατοστών κάτω από το άνθος. Μετά το κλάδεμα του άνθους, το φυτό αναπτύσσει διακλαδώσεις επάνω στις οποίες αναπτύσσονται νέα άνθη. Οι ανθικές κεφαλές πρέπει να συγκομίζονται όταν αρχίζουν να ανοίγουν, ενώ άμεσα πρέπει να τοποθετούνται σε νερό. Μπορούν, μάλιστα, να μεταφερθούν σε ψυγεία με θερμοκρασίες γύρω στους 5οC.

Η πρωτέα είναι φυτό που δεν απαιτεί λιπάνσεις και μάλιστα έχει αποδειχθεί ότι η μεγάλη περιεκτικότητα στο έδαφος σε άζωτο και φωσφόρο μπορεί να είναι καταστροφική για την καλλιέργεια του φυτού και βασική ασθένεια που προσβάλλει την πρωτέα είναι ο βοτρύτης. Η διάρκεια ζωής των φυτών είναι 6-8 χρόνια και η περίοδος άνθισης συνήθως σε μεσογειακά κλίματα είναι από τον Φεβρουάριο μέχρι τον Ιούλιο.

Η καλλιέργεια του φυτού στην Ελλάδα

Σήμερα, η πρωτέα καλλιεργείται σε διάφορες χώρες για τα όμορφα άνθη της, τα οποία έχουν πολύ μεγάλη ζήτηση και δίνουν καλό εισόδημα στους καλλιεργητές. Τα λουλούδια πρωτέα έχουν μεγάλες δυνατότητες αξιοποίησης στη χώρα μας, λόγω της σημαντικής εμπορικής τους αξίας. Δεν απαιτούν μεγάλες καλλιεργητικές φροντίδες και έχουν μεγάλη ζήτηση από την ευρωπαϊκή αγορά. 

Το φυτό αυτό μπορεί να καλλιεργηθεί στη νότια Ελλάδα, στην ύπαιθρο αλλά και σε θερμοκήπια ή με τη μέθοδο της υδροπονίας εκτός εδάφους. Μπορεί να χρησιμοποιηθεί σαν διακοσμητικός θάμνος, αλλά και για τα δρεπτά της άνθη νωπά ή αποξηραμένα, για το φύλλωμά της και για τα φυτά σε γλάστρες.

Η ελληνική παραγωγή λουλουδιών απορροφάται στο μεγαλύτερο ποσοστό από την εγχώρια αγορά. Στην Αττική αναπτύσσονται το 39,2% των ανθοκαλλιεργειών, στην Κεντρική Μακεδονία το 15,6%, στην Κρήτη το 15,5%, στη Θεσσαλία το 9,0%, στη Στερεά Ελλάδα το 6,3%, στη Δυτική Ελλάδα το 5,3%, στην Πελοπόννησο το 4,2%.

Από την Κρήτη στο εξωτερικό

Οι κλιματικές συνθήκες στη χώρα μας θεωρούνται ιδανικές για την καλλιέργεια των λουλουδιών πρωτέα και ήδη ο συνεταιρισμός εναλλακτικών καλλιεργειών στο νομό Λασιθίου«Κρήσσα Γη» έχει εντάξει στη λίστα με τα προϊόντα που παράγει και τα συγκεκριμένα εξωτικά λουλούδια, καθώς έχει μεγάλη ζήτηση στο εξωτερικό και εξίσου μεγάλο περιθώριο κέρδους. 

Ο συνεταιρισμός, διαπιστώνοντας ότι οι πειραματικές καλλιέργειες εξωτικών λουλουδιών πρωτέα πήγαν πολύ καλά, προχώρησε στην εντατική καλλιέργειά των δοκιμασμένων ποικιλιών και έχει προσανατολιστεί στις αγορές του εξωτερικού, όπως σε αυτή της Ρωσίας. Με μία μέση τιμή χονδρικής 0,15 ευρώ ανά άνθος, το λουλούδι πρωτέα μπορεί να αποφέρει ένα ιδιαίτερα ικανοποιητικό εισόδημα που φτάνει να ξεπερνά τα 2.000 ευρώ ανά στρέμμα.

Στην Κρήτη έχουν αρχίσει να καλλιεργούνται φυτά και από τα 3 γένη της οικογένειας της Proteaceae (Leucospermum, Protea, Leucadendron) με επιτυχία. Από τα διάφορα είδη αυτού του φυτού, τα φυτά του γένους Leucospermum έχουν μεγάλο ενδιαφέρον, επειδή έχουν τα εξής πλεονεκτήματα:

– Δίνουν πολύ όμορφα άνθη με μία μεγάλη ποικιλία χρωμάτων. Τα κομμένα άνθη διατηρούνται επί εβδομάδες στα βάζα.

– Το φυτό αυτού του είδους καλλιεργείται ευκολότερα από τα άλλα είδη.

– Έχει τη δυνατότητα να καλλιεργηθεί σε χαμηλότερες θερμοκρασίες.

– Το βασικό χαρακτηριστικό γνώρισμα των εγκατεστημένων φυτών είναι η περίοδος άνθισής τους (άνοιξη – καλοκαίρι). Εκείνη την περίοδο, σύμφωνα με τους καλλιεργητές, τα λουλούδια αυτά δεν ανθούν σε άλλες περιοχές του κόσμου.