Ένα οποιοδήποτε κοινωνικοπολιτικό πεδίο «θολώνει» αναιρώντας τον ρόλο του εντολέα πολίτη εάν και όταν οι κατέχοντες την εξουσία για οποιονδήποτε λόγο μετατραπούν από εντολοδόχους σε εντολείς ή εάν τα κριτήρια πολιτικής ηθικής στην βάση των οποίων αποφασίζονται οι πολιτικοοικονομικές αποφάσεις είναι ασύμβατα με τα κριτήρια πολιτικής ηθικής της υποκείμενης πολιτικής ανθρωπολογίας.
Στην Ευρωπαϊκή ολοκλήρωση εξαρχής το υποκείμενο ανθρωπολογικό περιβάλλον ήταν διαφοροποιημένο: Πολλές εθνοκρατικές κοινωνίες κάθε μια προικισμένη με τα οικεία κοσμοθεωρητικά θέσφατα και τα οικεία εθνικά κριτήρια πολιτικής ηθικής που διαρκώς σμιλεύονταν και αναπτύσσονταν με τρόπο συμβατό με αυτά τα θέσφατα.
Το στοίχημα της υλιστικά νοούμενης (δηλαδή πνευματικά αδιάφορης) οικονομικής ολοκλήρωσης ήταν ότι η δημιουργία υπερεθνικών θεσμών θα προκαλούσε μετατόπιση της πίστης, της νομιμοφροσύνης, των εξουσιών και των προσδοκιών από το εθνικό στο ....
.....υπερεθνικό επίπεδο (E. Haas).
Με πιο απλά λόγια, οι διοικητικοί μηχανισμοί μαζί και τα ωφελιμιστικά κίνητρα θα δημιουργούσαν μια υπερεθνική ωφελιμιστική ανθρωπολογία. Θα είχαμε δηλαδή μια πολιτική ένωση περίπου πνευματικά αδιάφορη.
Εξαρχής το εγχείρημα της ολοκλήρωσης βρέθηκε μπροστά σε αναπόφευκτα διλήμματα και προβλήματα. Πως θα νομιμοποιούνταν οι βαθύτατων προεκτάσεων πολιτικοοικονομικές αποφάσεις; Από τις κυβερνήσεις; Από μια νέα υπερεθνική ευρωπαϊκή ανθρωπολογία κάτι που αν πρόκυπτε θα σήμαινε de facto κατάργηση των εθνοκρατών και δημιουργία ενός ευρωπαϊκού νομιμοποιητικού κοινωνικοπολιτικού συστήματος που θα συμπεριλάβανε και ένα πανευρωπαϊκά εκλεγμένο ευρωκοινοβούλιο; Που θα ασκείτο η λαϊκή κυριαρχία; Σε ποιο επίπεδο θα σμιλευόταν το αναγκαίο και μη εξαιρετέο για κάθε κράτος «σύστημα» διανεμητικής δικαιοσύνης;
Στην κομβική φάση 1965-66 όταν θα δημιουργούνταν υπερεθνικές κοινές πολιτικές (Κοινή Αγροτική Πολιτική και Πολιτική Μεταφορών) η αντίδραση του τότε προέδρου Ντε Γκολ ήταν καθοριστική. Αξίζει παραθέσουμε μερικές θέσεις του καθότι είναι απολύτως επίκαιρες:
«Η Ευρώπη δεν μπορεί να οικοδομηθεί από μερικούς αρεοπαγίτες τεχνοκράτες, απάτριδες και ανεύθυνους (1965)». «Μήπως [η διαδικασία υπερεθνικής ολοκλήρωσης] επεδίωκε – που θα ήταν κιόλας πολύ – να εναρμονίσει με πρακτικά συμφέροντα των έξι κρατών, να ενισχύσει την οικονομική τους αλληλεγγύη απέναντι στο εξωτερικό και αν ήταν δυνατό, να επιτύχει την κοινή δράση στον διεθνή τομέα;
Ή μήπως προορισμός του ήταν να πραγματοποιήσει την ολοκληρωτική συγχώνευση των οικονομιών τους και της πολιτικής τους για να εξαφανισθούν, σε μια μοναδική ολότητα που θα είχε την κυβέρνησή της, το κοινοβούλιό της, τους νόμους της και που θα διοικούσε σε όλους τους τομείς τους υπηκόους της, υπηκόους Γαλλικής, Ιταλικής, Ολλανδικής, Βελγικής, ή Λουξεμβουργιανής προέλευσης, που θα γίνονταν συμπολίτες στους κόλπους της τεχνητής πατρίδας που θάχε γεννήσει το μυαλό των τεχνοκρατών;
Είναι αυτονόητο πως, επειδή δεν μου αρέσουν οι χίμαιρες, είχα ταχθεί με την πρώτη έννοια. Αλλά η δεύτερη συνοδευόταν απ’ όλες τις ελπίδες και όλες τις αυταπάτες των οπαδών της υπερεθνικής σχολής». «[με την πείρα που αποκτήθηκε από την ίδρυση της ΕΟΚ] εξακριβώθηκε πως, για να προχωρήσουμε στην ένωση της Ευρώπης, τα κράτη ήταν τα μόνα αξιόλογα στοιχεία, και πως όταν κινδύνευε το εθνικό συμφέρον, τίποτα και κανείς δεν μπορούσε να τα εκβιάσει, και μόνο ο δρόμος της συνεργασίας [στο πλαίσιο ομόφωνων αποφάσεων] ήταν σε θέση να οδηγήσει κάπου (…)
Σε ποια βάθη αυταπάτης έπρεπε, αλήθεια, να φτάσει κανείς για να πιστέψει πως τα Ευρωπαϊκά έθνη, που σφυρηλατήθηκαν επί αιώνες με τεράστιες προσπάθειες και οδύνες, καθένα με την ιστορία του, την γεωγραφική του θέση, την γλώσσα του, τις παραδόσεις του, τους θεσμούς του, θα μπορούσαν με την θέλησή τους να πάψουν να είναι οι εαυτοί τους, και θα δέχονταν να σχηματίσουν ένα και μόνο κράτος; (1965)».
Οι ολοφάνερα εκπληκτικά επίκαιρες θέσεις του Προέδρου Ντε Γκολ μπορούν να συνοψιστούν. Ορίζουν, ουσιαστικά, τον προσανατολισμό μιας ριζικής μεταρρύθμισης της ΕΕ μετά την παταγώδη αποτυχία της ΟΝΕ (η οποία αργά ή γρήγορα θα επανασχεδιαστεί ή θα καταργηθεί συντεταγμένα ούτως ώστε να μην υπάρξει κατάρρευση με τις καταστροφικές συνέπειες που αυτό συνεπάγεται):
- Η δημοκρατία συνδέεται με την άσκηση της λαϊκής κυριαρχίας. Λαϊκή κυριαρχία μπορεί να ασκηθεί εκεί μόνο όπου υπάρχει κοινωνία.
- Κοινωνία μπορεί να υπάρχει μόνο στο επίπεδο του εθνοκράτους.
- Στην ευρωπαϊκή ολοκλήρωση συμμετέχουν ανεξάρτητα έθνη.
- Πανευρωπαϊκή κοινωνία δεν υπάρχει και ούτε μπορεί να υπάρξει στο ορατό μέλλον εκτός και εάν διαθέτουμε κάποιο μαγικό ραβδί κατασκευής ανθρώπων όπως εμείς τους θέλουμε.
- Ανεξάρτητη εξουσία στο επίπεδο της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης θα σήμαινε ότι απάτριδες τεχνοκράτες θα κατεξουσιάζουν τα έθνη.
- «Δεν θα αφήσω την Γαλλία να κατεξουσιαστεί από απάτριδες», δήλωσε κατά βάση ο Ντε Γκολ.
- Δημοκρατία σε διακρατικό επίπεδο σημαίνει ισοτιμία, ισότητα, ομοφωνία στην λήψη αποφάσεων.
- Οι θεσμοί της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης θα πρέπει να είναι διακυβερνητικοί και οι αποφάσεις ομόφωνες (απόφαση του Λουξεμβούργου του 1966 που επιβλήθηκε από τον Ντε Γκολ και σημάδεψε δημοκρατικά την πορεία της ολοκλήρωσης το 1966 μετά από στάση αδειανής καρέκλας επί έξη μήνες).
Τα πιο πάνω αποτέλεσαν, εν πολλοίς, το πλαίσιο συναινετικών αποφάσεων και το βάθρο ανάπτυξης της Ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης μέχρι το 1992 όταν η λήφθηκε η απόφαση για την ΟΝΕ. Ένα δηλαδή εξ αντικειμένου άλμα στο κενό μετά από την οποία το τρένο της Κοινότητας άρχισε να εκτροχιάζεται.
Σημειώνεται, στο ίδιο πλαίσιο, ότι, πλέον, όχι μόνο αυτονομήθηκαν οι τεχνοκράτες μιας παντελώς κοινωνικοπολιτικά ανεξέλεγκτης τεχνόσφαιρας αλλά η τεχνόσφαιρα αυτή γέμισε με κερδοσκόπους, τοκογλύφους και πρωταθλητές της διεθνικής ιδιωτείας.
Υπό ένα γενικότερο πρίσμα οι πολιτειακές δομές αντανακλούν το ανθρωπολογικό υπόβαθρο εάν θεσπίζονται πολιτικά. Όσο περισσότερο θεσπίζονται δημοκρατικά τόσο μεγαλύτερη είναι η συμβατότητά τους με την κοινωνία στην οποία ανήκουν.
Ο θεσμός λοιπόν εδώ νοείται ως το σύνολο των κοινωνικοπολιτικά θεσπισμένων οργανωτικών δομών που συναρτά νόμους, προσεγγίσεις άσκησης εξουσίας, μεθόδους διακυβέρνησης, διατάξεις και αρχές δικαίου και διανεμητικής δικαιοσύνης που συγκροτούν τον πολιτικά πολιτισμένο πολιτειακό βίο.
Στο παρόν σύντομο κείμενο δεν θίξαμε τα στρατηγικά ζητήματα που κυριολεκτικά υπερίπτανται της ΕΕ και είναι δύσκολο να προβλέψουμε πως θα επηρεάσουν το εγχείρημα τα επόμενα χρόνια.
Μπορούμε όμως να πούμε ότι η ΟΝΕ προκάλεσε ήδη μεγάλη και ίσως ανεπανόρθωτη ζημιά. Η κρίση της Ελλάδας και άλλων κρατών και το προσφυγικό είναι ενδεικτικά των μεγάλων διαιρέσεων αλλά και της δυστοκίας μεταρρυθμιστικών αποφάσεων που θα επαναφέρουν το εγχείρημα της ολοκλήρωσης στην σωστή του βάση. Δηλαδή την εθνοκρατοκεντρική βάση όπου οι διασκέψεις των μελών θα αποφασίζουν ομόφωνα, οι υπερεθνική θεσμοί θα διαθέτουν μηδενικές ανεξάρτητες εξουσίες και θα είναι εντολοδόχοι των εντολέων διακυβερνητικών οργάνων.
Σημ. Δημοσιεύτηκε στο μηνιαίο περιοδικό «Πόλις – Ζω στον Πειραιά», Μάιος 2016
Π. Ήφαιστος – P. Ifestos
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου