Η άφιξη της καταιγίδας.....

Του Βασίλη Βιλιάρδου

Όταν έλθει η πρώτη κλήση περιθωρίου, η οποία δεν θα είναι δυνατόν να απαντηθεί θετικά, τα πάντα θα καταρρεύσουν σαν ένας τεράστιος, χάρτινος πύργος – ενώ δεν υπάρχει τίποτα που θα μπορούσε να στηρίξει το παγκόσμιο σύστημα

«Ανεξάρτητα από ποιά οπτική γωνία παρατηρεί κανείς αυτά που συμβαίνουν στον πλανήτη, από χρηματοπιστωτική, γεωπολιτική, μακροοικονομική ή μικροοικονομική πλευρά, η πίστωση καθορίζει τα πάντα – αφού χωρίς δανεισμό δεν κατασκευάζεται τίποτα, δεν διεξάγονται πόλεμοι ή επενδύσεις, ενώ δεν παράγεται, δεν εμπορεύεται, δεν μεταφέρεται και δεν καταναλώνεται κανένα προϊόν.

Από την άλλη πλευρά, ο εκάστοτε δανειολήπτης πρέπει να διαθέτει κάποιο είδος εγγύησης, για να μπορεί να δανείζεται. Οι εγγυήσεις αυτές μπορούν να είναι είτε......... υλικής, είτε χρηματοπιστωτικής φύσης – ενδεχομένως να στηρίζονται απλά και μόνο στην εμπιστοσύνη του δανειοδότη ή στην  θετική πιστοληπτική του αξιολόγηση.

Περαιτέρω, αυτή τη στιγμή βρισκόμαστε σε ένα σημείο εξέλιξης, το οποίο έχει σημαντικές ομοιότητες με την κατάσταση που επικρατούσε το Φθινόπωρο του 2008 – με κάποιες όμως πολύ βαρύνουσες εξαιρέσεις.

Ειδικότερα, ο πλανήτης ευρίσκεται πριν από μία παγκόσμια κλήση περιθωρίου (margin call) – όπου θα ζητηθούν νέα χρήματα ή εγγυήσεις για τη λήψη καινούργιων δανείων, για να εξυπηρετηθούν τα ληξιπρόθεσμα παλαιότερα.Σήμερα όμως δεν έχει απομείνει κανένας κυρίαρχος οργανισμός ή Θεσμός, ο οποίος να διαθέτει έναν ισοσκελισμένο Ισολογισμό – έτσι ώστε να είναι σε θέση να δανείζεται, παρέχοντας εγγυήσεις.

Δεν διαθέτουν ούτε οι κεντρικές τράπεζες περισσότερα εργαλεία, έτσι ώστε να είναι σε θέση να ασκούν/ελέγχουν τη νομισματική πολιτική. Έχουν ήδη θέσει σε λειτουργία την ηλεκτρονική εκτυπωτική μηχανή,ακολούθησε ο μονεταρισμός των χρεών, ενώ τα βασικά επιτόκια είτε είναι μηδενικά, είτε αρνητικά. Όπως δήλωσε δε ο πρώην πρόεδρος της Fed του Ντάλας (πηγή), έχουν χρησιμοποιηθεί όλα τα πυρομαχικά, χωρίς αποτέλεσμα.

Φυσικά τα επιτόκια μηδενίσθηκαν, για να είναι δυνατή η εξυπηρέτηση των βουνών χρεών που έχουν δημιουργηθεί – κάτι που δυστυχώς δεν έχει επιτευχθεί παρά την πτώση των επιτοκίων, αφού τα χρέη συνεχίζουν να αυξάνονται ανεξέλεγκτα. Από την πλευρά της μακροοικονομίας λοιπόν, η πραγματική αγορά δεν είναι σε θέση να παράγει σε ικανοποιητικό βαθμό μετρητά χρήματα (κέρδη, φορολογικά έσοδα) – έτσι ώστε να είναι δυνατή η εξυπηρέτηση των συσσωρεμένων χρεών.

Επί πλέον, δεν υπάρχουν πια επαρκείς εγγυήσεις, μέσω των οποίων να είναι σε θέση ο πλανήτης να δανείζεται νέα κεφάλαια, για να εξυπηρετεί τα παλαιότερα – κατά το ποσόν που δεν παράγει. Με απλά λόγια, τα ληξιπρόθεσμα τοκοχρεολύσια δεν μπορούν να πληρωθούν εξ ολοκλήρου με τα παραγόμενα έσοδα και με τα δάνεια – ενώ οι εγγυήσεις, είτε είναι μετοχές, είτε ομόλογα, είτε ακίνητα, είτε απλά «εμπιστοσύνη», έχουν «καταναλωθεί» πια.

Επομένως, όταν έλθει η πρώτη κλήση περιθωρίου, η οποία δεν θα είναι δυνατόν να απαντηθεί θετικά, τα πάντα θα καταρρεύσουν – σαν ένας τεράστιος, χάρτινος πύργος» (B. Holder).

Ανάλυση

Οι αποστολές άνθρακα (λιγνίτη) στους παραγωγούς ηλεκτρικής ενέργειας έχουν μειωθεί, ως αποτέλεσμα του φθηνότερου φυσικού αερίου, καθώς επίσης των αυστηρότερων περιβαλλοντικών κανονισμών. 

Οι εξαγωγές βιομηχανικών και λοιπών βασικών προϊόντων από τις Η.Π.Α. έχουν περιορισθεί ανησυχητικά, ως αποτέλεσμα του τεχνητά ισχυρού δολαρίου, το οποίο καθιστά τους αμερικανούς παραγωγούς λιγότερο ανταγωνιστικούς στις παγκόσμιες αγορές – μεγεθύνοντας το έλλειμμα του εμπορικού ισοζυγίου της χώρας. Την ίδια στιγμή οι αγρότες καθυστερούν τις φορτώσεις αρκετών προϊόντων λόγω των χαμηλών τιμών που επικρατούν, ελπίζοντας να ανακάμψουν στο μέλλον.

Παράλληλα, οι κατασκευαστές, οι χονδρέμποροι και οι λιανέμποροι μειώνουν τις νέες παραγγελίες, λόγω των υπερβολικά υψηλών αποθεμάτων τους – ενώ οι εμπορευματικές μεταφορές που έχουν σχέση με το πετρέλαιο, με το φυσικό αέριο, καθώς επίσης με τις πρώτες ύλες (ορυχεία), έχουν βυθιστεί στο ναδίρ, εξαιτίας της μεγάλης πτώσης των τιμών.

Ως εκ τούτου, για πρώτη φορά στην ιστορία του ο δείκτης ξηρού φορτίου (Baltic Dry), έχει πέσει κάτω από τις 400 μονάδες (γράφημα) – κάτι που δεν μπορούσε ποτέ να φαντασθεί κανείς, όταν στις αρχές Αυγούστου βρισκόταν στις 1.220 μονάδες, έχοντας έκτοτε μία συνεχή καθοδική πορεία.

Baltic Dry – η εξέλιξη του δείκτη ξηρού φορτίου από το 1985 έως σήμερα.

Συνεχίζοντας, ο συγκεκριμένος δείκτης είχε παρουσιάσει επίσης πτώση κατά τη διάρκεια του κραχ του 2008, το 1987 και στα τέλη της δεκαετίας του 1990 (φούσκα διαδικτύου) – κάτι που όμως δεν είχε διαρκέσει πολύ, ενώ δεν είχε φτάσει στα σημερινά επίπεδα. Αποτελεί δε μία ακόμη ένδειξη της στασιμότητας του παγκοσμίου εμπορίου, της ύφεσης, καθώς επίσης ενός καταστροφικού 2016 – αφού είναι ένας σημαντικός δείκτης, όσον αφορά τις θαλάσσιες μεταφορές βασικών προϊόντων (κυρίως σιτηρών, λιγνίτη και σιδηρομεταλλευμάτων).

Φυσικά ένα μέρος της πτώσης του δείκτη, άρα των τιμών των μεταφορών, οφείλεται στο ότι έχουν «κτισθεί» πολλά πλοία – οπότε ο ανταγωνισμός είναι πολύ μεγαλύτερος. Αυτό τουλάχιστον συμπεραίνεται από τη μείωση των παραγγελιών στα κινεζικά ναυπηγεία, η οποία υπολογίζεται στο -59% για το ενδεκάμηνο του 2015 – γεγονός που φυσικά είχε σαν αποτέλεσμα να δημιουργηθούν ακόμη περισσότερα οικονομικά προβλήματα στη χώρα (άρθρο).

Εν τούτοις, το μεγαλύτερο μέρος της πτώσης οφείλεται στη μείωση των εξαγωγών σε παγκόσμιο επίπεδο – ειδικά αυτών των Η.Π.Α., της Κίνας και της Ν. Κορέας, καθώς επίσης πολλών άλλων κρατών. Επομένως, η πραγματική οικονομία αντιμετωπίζει πολύ μεγάλα προβλήματα, τα οποία είναι αδύνατον να μην επηρεάσουν καταλυτικά τις χρηματοπιστωτικές αγορές – ειδικά όταν κάποια στιγμή επικρατήσει πανικός, ο οποίος θα οδηγήσει σε μία πιστωτική παγίδα, με αποτέλεσμα να πάψουν ξανά να κυκλοφορούν επαρκώς τα χρήματα στο σύστημα.

Υπάρχουν άλλωστε αρκετές ενδείξεις αυτού του κινδύνου, ο οποίος θα δημιουργούσε τεράστια προβλήματα στις τράπεζες, ειδικά στις καθόλου υγιείς ευρωπαϊκές – όπως, για παράδειγμα, η αύξηση των χρηματικών αποθεμάτων των τραπεζών στην ΕΚΤ, η οποία άρχει υπερβεί τα 200 δις € παρά τα αρνητικά επιτόκια, γεγονός που υποδηλώνει πως χάνεται ξανά η εμπιστοσύνη στο σύστημα.

Περαιτέρω, μία ακόμη ένδειξη είναι η πτώση των χρηματιστηρίων διεθνώς η οποία, στις πρώτες 13 ημέρες του 2016, κόστισε 3,16 τρις $ (πηγή) – ενώ θεωρείται ως η χειρότερη αρχή έτους όλων των εποχών για τα αμερικανικά χρηματιστήρια.

Με δεδομένο δε το ότι, τους έξι περασμένους μήνες παρατηρήθηκαν δύο φορές διορθώσεις της τάξης του 10% στις μετοχές των Η.Π.Α., όπως μόνο το 1929, το 2000 και το 2008, στα έτη δηλαδή των μεγάλων κραχ, οι ενδείξεις πυκνώνουν – ειδικά όταν συνοδεύονται από την κατάρρευση των τιμών της ενέργειας και των πρώτων υλών.

Οι υπόλοιπες ενδείξεις

Σε γενικές γραμμές φαίνεται πως η χρηματοπιστωτική κρίση, η οποία ξεκίνησε από τις Η.Π.Α. το 2008 με τα ενυπόθηκα δάνεια χαμηλής εξασφάλισης, ενώ συνεχίστηκε με την κρίση χρέους της Ευρωζώνης, στην οποία προστέθηκε πρόσφατα η μεταναστευτική, διευρύνεται στις αναπτυσσόμενες οικονομίες – κυρίως στην Κίνα, στη Ρωσία και στη Βραζιλία.

Στη Ρωσία οφείλεται κυρίως στην πτώση των τιμών των πρώτων υλών και της ενέργειας (από την οποία υποφέρουν επίσης η Αυστραλία, ο Καναδάς, η Λατινική Αμερική κοκ.), ενώ στην Κίνα στις ασυμμετρίες που δημιουργήθηκαν τα προηγούμενα χρόνια – λόγω της ανεξέλεγκτης ανάπτυξης της. Το αποτέλεσμα ήταν η δημιουργία της μεγαλύτερης επενδυτικής φούσκας στην παγκόσμια ιστορία, την οποία θα κληθούν να πληρώσουν πολύ ακριβά οι Κινέζοι – γεγονός που θα έχει σοβαρές συνέπειες στις εξαγωγικές χώρες της Ευρώπης, ειδικά σε αυτές που η οικονομία τους στηρίζεται σε μεγάλο βαθμό στις εξαγωγές, όπως η Γερμανία.

Όσον αφορά τη Βραζιλία, η πτώση των τιμών των πρώτων υλών συνοδεύεται από την πολιτική διαφθορά που επικρατεί, καθώς επίσης από μία πολύ κακή οικονομική πολιτική της κυβέρνησης – ενώ όλες μαζί οι αναπτυσσόμενες χώρες υποφέρουν αφενός μεν από το ότι δεν δημιούργησαν ένα ανθεκτικό χρηματοπιστωτικό σύστημα, αφετέρου από την υπερχρέωση του ιδιωτικού τους τομέα σε δολάρια.

Ως εκ τούτου, αντιμετωπίζουν μία νομισματική καταιγίδα τεραστίων διαστάσεων ήδη από τις αρχές του 2015 (ανάλυση) – η οποία έχει επιδεινωθεί από την αύξηση των βασικών αμερικανικών επιτοκίων.

Επομένως, ευρίσκονται στα πρόθυρα της μητέρας όλων των κρίσεων, αντιμετωπίζοντας τον καταστροφικό συνδυασμό των χαμηλών τιμών των πρώτων υλών, της εκροής των διεθνών κεφαλαίων, των τοπικών επενδυτικών υπερβολών (φούσκες), της αύξησης των επιτοκίων και της ανατίμησης του δολαρίου – η οποία όμως δεν έχει φτάσει ακόμη στα επίπεδα των προηγουμένων κρίσεων (γράφημα).

(*Πατήστε ΕΔΩ για μεγέθυνση)

Περαιτέρω, με την επιφύλαξη τυχόν στρατιωτικής σύγκρουσης του Ιράν με τη Σαουδική Αραβία, θα περάσει αρκετός καιρός έως ότου εξισορροπηθούν οι τιμές των πρώτων υλών – γεγονός που θα ήταν καταστροφικό για τη Ρωσία, η οικονομία της οποίας στηρίζεται σχεδόν εξ ολοκλήρου σε αυτές.

Δυσκολίες θα αντιμετωπίσει επίσης η Γερμανία, επειδή είναι εξαρτημένη από τις εξαγωγές – οι οποίες, με τη σειρά τους, εξαρτώνται σε πολύ μεγάλο βαθμό από την αυτοκινητοβιομηχανία της. Ο συνδυασμός λοιπόν της εξαγωγικής κρίσης που εξελίσσεται ήδη στον πλανήτη, με την κρίση στη βιομηχανία αυτοκινήτων της λόγω του σκανδάλου της Volkswagen, θα προκαλέσει τεράστια προβλήματα στη χώρα, τα οποία ελάχιστοι φαντάζονται.

Τέλος, χώρες όπως η Ελβετία, η Σουηδία, η Δανία, η Νορβηγία και η Μ. Βρετανία, θα βρεθούν αντιμέτωπες επίσης με προβλήματα – οι πρώτες με έντονα νομισματικά, σε συνδυασμό με το ιδιωτικό τους χρέος, ενώ οι δύο τελευταίες λόγω της πτώσης των τιμών του πετρελαίου, αλλά και από τα νομίσματα τους (θα αναφερθούμε σε επόμενα κείμενα αναλυτικά). Για την Ιαπωνία δε είναι περιττό να αναφέρει κανείς ότι, το μεγαλύτερο πείραμα όλων των εποχών που διεξάγει, δεν πρόκειται να επιτύχει – οπότε θα κινδυνεύσει να βυθιστεί στο χάος.

Επίλογος

Η Black Rock προβλέπει μία πτώση των τιμών των μετοχών της τάξης του 10%, ενώ η Royal Bank of Scotlandπροειδοποιεί για ένα καταστροφικό έτος, καθώς επίσης για έναν παγκόσμιο αποπληθωρισμό – όπου οι μετοχές θα χάσουν το 20% της αξίας τους, ενώ το πετρέλαιο θα βυθιστεί στα 16 $.

Συστήνει λοιπόν την πώληση των πάντων, εκτός από τα πολύ αξιόλογα ομόλογα – ενώ ένας από τους βασικούς αναλυτές της γαλλικής Societe Generale θεωρεί πως οι αμερικανικές μετοχές θα υποχωρήσουν κατά 75% (συνολικές απώλειες 22 τρις $)! Η ελβετική UBS πιστεύει επίσης στην πτώση των μετοχών (20-30%), αλλά και του δολαρίου, προτείνοντας την αγορά χρυσού – την τιμή του οποίου προβλέπει στα 3.300 $.

Χωρίς να επεκταθούμε σε λεπτομέρειες, όλοι συμφωνούν πως το 2016 θα είναι εξαιρετικά οδυνηρό για τις αγορές – αφού δεν υπάρχει απολύτως τίποτα, το οποίο να προκαλεί αισιοδοξία. Εν τούτοις αυτό ακριβώς το γεγονός είναι εκείνο που μας δημιουργεί κάποιες αμφιβολίες, σχετικά με το τι θα συμβεί το 2016 – αφού ποτέ δεν πραγματοποιούνται όσα προβλέπει η πλειοψηφία των επενδυτών στις αγορές.