Ο Ιπποκράτης περί Διατροφής.

Τον 4ο π.Χ. αιώνα ο Ιπποκράτης δίδασκε μέσα από τον πασίγνωστο αφορισμό του ότι:«Φάρμακό σας ας γίνει η τροφή σας και η τροφή σας ας γίνει φάρμακό σας».

 Μετά από χίλια επτακόσια περίπου χρόνια σιγής αρκετοί σύγχρονοι επιστημονικοί φορείς του πλανήτη μας, ύστερα από σχετικές μελέτες και πειραματισμούς αναγνώρισαν πρόσφατα, ότι ο Κώος ιατροφιλόσοφος είχε δίκιο. 

Στο «Περί Διαίτης» έργο του (παρ. 2) ο Ιπποκράτης αναφέρει: 

«Θεωρώ ότι όποιος πρόκειται να συγγράψει ορθά για την ανθρώπινη διατροφή, πρέπει πρωτίστως να γνωρίζει και να διακρίνει την ανθρώπινη φύση γενικά, να γνωρίζει τα στοιχεία από τα οποία ο άνθρωπος συνετέθη εξ αρχής και να διακρίνει από ποια μέρη ελέγχεται. 

Αν αγνοεί την αρχική σύνθεση της ζωής, δεν θα καταφέρει να κατανοήσει τι προκαλούν εκείνα τα συστατικά της και αν δεν γνωρίζει ποια κατάσταση επικρατεί στο σώμα, δεν θα κατορθώσει να συστήσει ωφέλιμη διατροφή για τον άνθρωπο. 

Εκτός όμως από ........αυτά ο συγγραφέας πρέπει να γνωρίζει και τον ρόλο που παίζουν όλες οι τροφές και τα ποτά που συνθέτουν την διατροφή μας, ποια δύναμη έχει το καθένα από τη φύση, την ανάγκη και την ανθρώπινη επεξεργασία. 

Πρέπει να γνωρίζει κανείς πώς μπορεί να μειώσει την δύναμη που έχει δώσει η φύση στις ισχυρές ουσίες και πώς με την επεξεργασία να προσθέτει δύναμη στις ανίσχυρες, ανάλογα πάντοτε με την περίσταση». Εδώ βρίσκονται και οι βασικές αρχές και νόμοι της σύγχρονης Ολιστικής Διαιτολογίας, που βασίζονται αφενός μεν στους γενικούς κανόνες της υγιεινής διατροφής, αφετέρου δε στην προσωπική ιδιοσυγκρασία κάθε ανθρώπου ανάλογα με τις τάσεις, την κληρονομικότητα και την παθολογία του.

«Όλα όσα τρώει ή πίνει σήμερα ο άνθρωπος είναι φανερά απαλλαγμένα απ’ τους ακραίους και ισχυρούς χυμούς· για παράδειγμα ο άρτος σιταρένιος ή κρίθινος και τα παρόμοια δημητριακά. Οι τροφές αυτές, ακόμη κι αν τρώγονται σε αφθονία, δημιουργούν ελάχιστη διαταραχή και φθορά των δυνάμεων του σώματος, αντιθέτως δε συντελούν στη δύναμη, την ανάπτυξη και τη θρέψη, επειδή είναι τροφές σωστά συνδυασμένες και δεν περιέχουν τίποτε ακραίο και ισχυρό, παρά αποτελούν απλό, ολοκληρωμένο κι εύπεπτο σύνολο για τον άνθρωπο» («Περί Αρχαίης Ιητρικής» παρ. 14).

Ο ένζυμος άρτος (ψωμί με προζύμι) ήταν γνωστός στους αρχαίους Έλληνες τουλάχιστον από τις αρχές της 5ης π.Χ. χιλιετίας και εθεωρείτο μαζί με τους άλλους καρπούς ιερό δώρο της θεάς Δήμητρας προς τους ανθρώπους. Κατά τη Μινωική, τη Μυκηναϊκή και την Κλασική περίοδο τα δημητριακά αποτέλεσαν τη βάση διατροφής των Πελασγών ολόκληρης της Μεσογείου.

Η καλλιέργεια των δημητριακών με τον μύθο της ελεύσεως της θεάς Δήμητρας στην Ελευσίνα και του μυθικού βασιλιά Νεοπτόλεμου, που διέδωσε την τέχνη της καλλιέργειας σε όλο τον πλανήτη, χάνεται ακόμη βαθύτερα στο χρόνο και στις απαρχές του μεγάλου παγκόσμιου πολιτισμού των Ολύμπιων θεών και δείχνει την αξία που έδιδαν οι άνθρωποι εκείνης της εποχής στα δημητριακά. Ήταν βάση διατροφής της Χρυσής Εποχής των ανθρώπων, όπως μας λέει ο Ησίοδος στο έργο του «Έργα και Ημέραι» και η βασική τροφή των Πυθαγορείων: «Για το γεύμα τους χρησιμοποιούσαν αποκλειστικά άρτο και μέλι» (Ιάμβλιχος «Περί Πυθαγορικού Βίου» παρ. 97).
Η πανάρχαια λέξη σίτισις - σιτίζομαι, που σημαίνει τρώγω -τρέφομαι, βασίζεται στον σίτο. Τα λαγάνια ή μακαρόνια (λάγανον= λεπτό φύλλο ζυμαρικού: Λεξικό Σκαρλάτου Βυζαντίου) κατά την παλαιά ονομασία τους είναι ελληνική ανακάλυψη των Πελασγών της Μεγάλης Ελλάδος. Οι Ρωμαίοι μετά την κατάκτηση της Σικελίας (και οι Ιταλοί σήμερα) έκαναν τα λαγάνια - μακαρόνια εθνικό τους φαγητό.

Όσο πιο άσπρα και επεξεργασμένα είναι τα δημητριακά και το ψωμί που τρώμε, τόσο λιγότερη είναι η ζωοποιητική τους δύναμη και η θρεπτική τους αξία. Μάλιστα με τον χημικό τρόπο που σήμερα επεξεργάζονται και παράγονται από τις βιομηχανίες τροφίμων, αποτελούν κίνδυνο για την δημόσια υγεία. Τα λευκά άλευρα περιέχουν μόνο άμυλο, που προέρχεται από το κέντρο του σπόρου και είναι πολύ φτωχό σε ηλιακή ενέργεια και θρεπτικά συστατικά. 

Η αγνή διαδικασία της ολικής αλέσεως, της ζυμώσεως και του σωστού ψησίματος αποτελούν προσπάθειες του αρχαίου ανθρώπου να συνδυάσει το εύπεπτο με το νόστιμο και το υγιεινό.

Τα δημητριακά ολικής αλέσεως - πιτυρούχα, όπως είναι το σιτάρι, το κριθάρι, η σίκαλη, η βρώμη, το καλαμπόκι, ο αμάρανθος (ιερός καρπός των Τολτέκων, των Μάγιας και των Ίνκας), το ρύζι (που αποτέλεσε επί χιλιετίες την διατροφική βάση των πολιτισμών της Ανατολικής Ασίας) και τα παράγωγά τους (μούσλι, ψωμί, πίττες, ζυμαρικά, γλυκίσματα) πρέπει να αντικαταστήσουν τα επικίνδυνα για τη δημόσια υγεία λευκά και χημικώς επεξεργασμένα δημητριακά και να αποτελέσουν ξανά την θεμελιακή τροφή του σύγχρονου ανθρώπου. Το κεχρί είναι ένα είδος δημητριακού πλούσιο σε βιταμίνες του συμπλέγματος Β, ενώ οι πρωτεΐνες του περιέχουν όλα τα αμινοξέα. Ο Πυθαγόρας το πρότεινε ως την ιδανική τροφή: «θεωρούσε ότι το κεχρί ήταν το καταλληλότερο είδος για την τροφή» (Ιάμβλιχος «Περί Πυθαγορικού Βίου» παρ. 106).

Τα δημητριακά περιέχουν σύνθετους υδατάνθρακες και πρωτεΐνες υψηλής ποιότητας (12%-14% τα δημητριακά, 16% το ρύζι και 18% το κεχρί), ελάχιστα αλλά ωφέλιμα λιπίδια και άφθονες φυτικές ίνες, ενώ είναι πλούσια σε βιταμίνες, μέταλλα και ιχνοστοιχεία. Οι σύγχρονες πρωτεϊνικές δίαιτες τα έχουν εξοβελίσει από τα διαιτολόγια των ανθρώπων ως παχυντικά, ανεπαρκή και επικίνδυνα. Όμως τα αποτελέσματα των «διαιτολογίων της μόδας» είναι τραγικά, αφού έχουν δημιουργήσει τεράστια προβλήματα παχυσαρκίας και νοσηρότητας στον Δυτικό κυρίως κόσμο.

Τα όσπρια είναι άλλη μία σπουδαία αλλά παρεξηγημένη κατηγορία τροφών, που ξανακερδίζει το χαμένο έδαφος ανάμεσα στα σύγχρονα διαιτολόγια. 

Τα όσπρια (φακές, φάβα, φασόλια, ρεβίθια) είναι τροφές πλούσιες σε φυτικές πρωτεΐνες, σύνθετους υδατάνθρακες υψηλής ποιότητας, άφθονες φυτικές ίνες και λίγα ωφέλιμα λιπαρά. Περιέχουν πολλών ειδών βιταμίνες (ακόμη και Β12), τα ιχνοστοιχεία και πολλά μεταλλικά άλατα που χρειάζεται ο ανθρώπινος οργανισμός. Από τα όσπρια λείπουν δύο βασικά αμινοξέα, για να απορροφηθεί ολοκληρωτικά η πρωτεΐνη τους από τον οργανισμό. Όμως αν συνδυαστούν στο γεύμα με κάποιο δημητριακό (ρύζι ολικής, καλαμπόκι, ψωμί ολικής), μετατρέπονται σε ένα σπουδαίο και ολοκληρωμένο γεύμα. Τα όσπρια κατατάσσονται στις θεραπευτικές τροφές, αφού η κατανάλωσή τους μειώνει τη χοληστερίνη στο αίμα και πιθανόν προστατεύει από τον καρκίνο, τις καρδιακές παθήσεις και το κυκλοφορικό, βοηθά στη μείωση των επιπέδων σακχάρου στο αίμα και επιβραδύνει την γήρανση.

Οι ξηροί καρποί είναι η πιο παρεξηγημένη τροφή από όλες τις φυτικές τροφές. Όλοι σήμερα υποστηρίζουν ότι οι καρποί αυτοί παχαίνουν, γι’ αυτό δεν πρέπει να τους τρώμε. Κατ’ αυτό τον τρόπο απουσιάζουν από τα σύγχρονα διαιτολόγια. Οι πρόγονοί μας είχαν τους ξηρούς καρπούς ως βασική τους τροφή. Στην «Πολιτεία» ο Πλάτωνας θεωρεί τα καρύδια και τα αμύγδαλα ως βάση τροφής των πολιτών της ιδανικής πολιτείας. Οι ξηροί καρποί αποτελούσαν βασική τροφή των φιλοσόφων. Εκτός των σπουδαίων συστατικών τους (πρωτεΐνες-υδατάνθρακες υψηλής ποιότητος και όλες σχεδόν τις απαραίτητες βιταμίνες και μέταλλα) περιέχουν και τα λεγόμενα ωφέλιμα αντιγηραντικά λιπίδια Ω-3 και Ω-6.

Τα αμύγδαλα περιέχουν 50% περισσότερο ασβέστιο από όλα τα είδη γαλακτοκομικών προϊόντων και 200% περισσότερο σίδηρο από ό,τι τα κρεατικά. Είναι επίσης πλούσια σε ψευδάργυρο, σελήνιο και κάλλιο. Το αμυγδαλόγαλα είναι ένα πολύ θρεπτικό και εύπεπτο φυτικό γάλα, που περιέχει 50% περισσότερο ασβέστιο από τα ζωικά γάλατα με μεγαλύτερη απορρόφηση και καθόλου τοξίνες. Παρομοίως συμβαίνει και με τα καρύδια, φουντούκια, φιστίκια (κάσιους, βραζιλιάνικα, Αιγίνης, αφρικάνικα). Οι ξηροί καρποί πρέπει να τρώγονται ωμοί με φρούτα φρέσκα ή ξερά, με σαλάτα ή με δημητριακά (μούσλι) και όχι ψημένοι ή αλατισμένοι με συνοδεία αλκοολούχων ποτών ή μετά το γεύμα.

«Οι τροφές πρέπει να παρασκευάζονται με σουσάμι, με σπόρους και άλλους παρόμοιους καρπούς. Αν και αυτές οι τροφές είναι λιπαρές, δεν πειράζει, διότι μπορεί κανείς να χορτάσει τρώγοντας λίγο» («Περί Διαίτης Υγιεινής» παρ. 4). Οι σπόροι αλεσμένοι και μη (κολοκυθόσπορος, λιναρόσπορος, ηλιόσπορος, σουσάμι κ.ά.) είναι οι πιο ξεχασμένες τροφές του σύγχρονου διαιτολογίου μας. Όπως λέει κι ο Ιπποκράτης δεν παχαίνουν, διότι δεν μπορούμε να φάμε πολλούς. Περιέχουν σε άφθονες ποσότητες τα απαραίτητα για τον οργανισμό Ω-3 και Ω-6 πολυακόρεστα λιπαρά οξέα και κάποιες ωφέλιμες ουσίες, που λέγονται λιγνίνες και που μπορούν ακόμη και να αναστείλουν διάφορες βαριές εκφυλιστικές αρρώστιες, όπως ο καρκίνος, τα εγκεφαλικά και οι καρδιοπάθειες. Είναι πλούσιοι σε βιταμίνες A, C, D, K, E, όλο το σύμπλεγμα των Β και την Β12, καθώς και όλα τα μεταλλικά στοιχεία. Είναι πλούσιοι σε πρωτεΐνες (30%-35%), χλωροφύλλη, άλφα και βήτα καροτίνη, βιοφλαβονοειδή, τρυπτοφάνη, ισοφλαβόνες, αλκαλοειδή και στερόλες.

Οι ουσίες αυτές είναι τόσο απαραίτητες στην ομαλή λειτουργία του οργανισμού, όσο και το νερό που πίνουμε. Ειδική μνεία πρέπει να κάνουμε στο ταχίνι ολικής αλέσεως και στο παστέλι, που αποτελούσαν από την αρχαιότητα τη βασική τροφή των Ελλήνων και Ρωμαίων πολεμιστών, των αθλητών και των ολυμπιονικών. Το ταχίνι ολικής με μέλι αλειμμένο σε ψωμί ολικής με λίγες σταφίδες και κανέλλα, αποτελούν ένα τέλειο και νόστιμο πρωινό γεύμα. Το παστέλι σε διάφορες τελετές (γάμους, ονοματοθεσίες) αποτελούσε το σύμβολο της γονιμότητας.

Η ελιά και το ελαιόλαδο 

«Η τροφή δεν είναι τροφή, αν δεν έχει την δύναμή της. Ό,τι δεν είναι τροφή γίνεται τροφή, αν μπορεί να θρέψει» (Ιπποκράτης «Περί Τροφής» παρ. 21). Η ελαία κατά την Αρχαιότητα αποτελούσε το ιερό δένδρο της θεάς Αθηνάς και σύμβολο θριάμβου, σοφίας, αφθονίας και υγείας, ενώ ο «κλάδος ελαίας» αποτελούσε το ιερό σύμβολο ειρήνης.

Ο καρπός της ελαίας, η ελιά και ο «χρυσός» χυμός του, το ελαιόλαδο, αποτελούν δύο από τις καλύτερες τροφές που μπορεί να τρώει ο άνθρωπος. Περιέχει σε μεγάλες ποσότητες βιταμινών Α, Ε, ασβέστιο, σίδηρο, μαγνήσιο, σελήνιο, χαλκό, φώσφορο, κάλλιο, νάτριο, διάφορες πολυφαινόλες και πολλά ακόμη ιχνοστοιχεία. Το ελαιόλαδο παρουσιάζει αντιγηραντική και θεραπευτική δράση σε πολλών ειδών ασθένειες.
Πολλές μυθολογικές εκδοχές υπάρχουν για την προέλευση της ελιάς στον ελλαδικό χώρο. Έτσι αντιλαμβανόμαστε τη σημασία του δέντρου της ελιάς για τον αρχαίο κόσμο. 

Ο πολιτισμός που δημιούργησε είναι συνδεδεμένος με τη γεωργία και την παραγωγή αγαθών, όπως το λάδι, το σιτάρι, το κριθάρι και το κρασί.

Οι άνθρωποι της εποχής εκείνης, για να εξηγήσουν την παραγωγή όλων αυτών των σημαντικών προϊόντων πίστευαν ότι προέρχονται από τους θεούς, οι οποίοι διαφύλατταν την ευφορία και τη γονιμότητα της γης. Οι θεοί, για να βοηθήσουν τους ανθρώπους, τους στέλνουν τις «θεσμοφόρους» θεότητες, οι οποίες δωρίζουν την καλλιέργεια των καρπών και τη θέσπιση των νόμων. Στο δύσκολο αυτό έργο τους οι θεοί, ως ευρέτες αγαθών και πολιτισμού βοηθούνται από μυθικούς ήρωες - ημίθεους, όπως ο Ηρακλής, ο Προμηθέας και ο Αρισταίος. Στην αγγειογραφία ο μυθικός βασιλιάς της Αθήνας Κέκροπας, που ήταν μισός άνθρωπος και μισός φίδι, εικονίζεται με την Αθηνά μπροστά στην ελιά που φύτεψε στο βράχο της Ακρόπολης.

Φρούτα και λαχανικά φρέσκα και αποξηραμένα

«Η τροφή για τους νέους πρέπει να είναι εν μέρει επεξεργασμένη, μεταβλημένη για τους γέροντες και γι’ αυτούς που βρίσκονται στην ακμή της ηλικίας τους αμετάβλητη» (Ιπποκράτης «Περί Τροφής» παρ. 41). Τα φρέσκα φρούτα και λαχανικά είναι η πιο απαραίτητη τροφή για τον άνθρωπο, διότι εκτός των σπουδαίων συστατικών που περιέχουν, επειδή τρώγονται ωμά, έχουν την τόσο απαραίτητη σε όλους μας ζωτική ενέργεια. Αν θα έπρεπε να διαλέξουμε τα δύο κορυφαία λαχανικά που βοηθούν περισσότερο από τα υπόλοιπα στην μακροζωία, αυτά είναι το σκόρδο και το κρεμμύδι. Κατά γενική ομολογία των επιστημόνων του πλανήτη, τα δύο αυτά συγγενή είδη βολβών είναι σίγουρα μέσα στις δέκα πολυτιμότερες τροφές που υπάρχουν. 

Όλοι οι αρχαίοι λαοί γνώριζαν τις θεραπευτικές και ζωογονητικές ιδιότητες των δύο αυτών θαυματουργών τροφών.
Τα σκόρδα και τα κρεμμύδια εξισορροπούν την πίεση του αίματος, αραιώνουν το αίμα με την διάλυση των θρόμβων, κατεβάζουν την «κακή» LDL χοληστερίνη, βοηθούν την πέψη και τις παθήσεις του στομάχου, ενισχύουν το ανοσοποιητικό σύστημα και εξουδετερώνουν τα μικρόβια και τους μικροοργα-νισμούς, ενεργώντας ως αντιβιοτικά.

Το σκόρδο εκτός των βιταμινών B, E και A, περιέχει ένα αμινοξύ που λέγεται αλλιίνη, που παράγει ένα ένζυμο, την αλλικίνη. Η αλλικίνη για κάποιους γιατρούς είναι ισοδύναμη με την πενικιλίνη (αλλά χωρίς τις παρενέργειές της) και μπορεί να εξουδετερώσει τουλάχιστον 23 διαφορετικά είδη βακτηριδίων, 60 τύπους μυκήτων, τη γάγγραινα, πολλά είδη λοιμώξεων και επιδημικών ασθενειών (τύφου, χολέρας). Ο Πλίνιος αναφέρει 28 περίπου ασθένειες που θεραπεύονταν με την τακτική λήψη κρεμμυδιών. Είναι πολύ πλούσια σε πυρίτιο, φώσφορο, ιώδιο, ασβέστιο, θείο, μαγνήσιο, ψευδάργυρο. Η χρήση τους ανακουφίζει τον διαβήτη, τις λοιμώξεις, τις λεμφικές παθήσεις, τον καρκίνο, τη λευχαιμία κ.ά.

Ως οι σύγχρονοι βασιλείς των ελληνικών φρούτων θα μπορούσαν να χαρακτηρισθούν τα σταφύλια, τα σύκα, τα ρόδια και τα μήλα. Θα πρέπει να υπογραμμίσουμε την άριστη διατροφική αξία και των υπολοίπων μεσογειακών φρούτων. Η φρουτοθεραπεία και ειδικώς η σταφυλοθεραπεία αποτελούσαν βασική μέθοδο Φυσιοθεραπευτικής, που χρησιμοποιούσαν οι Ασκληπιάδες ιατροί, μέθοδος που ασκείται και σήμερα από τη σύγχρονη Φυσιοθεραπευτική (Naturopathy). Άνθρωπος που δεν τρώει καθόλου ωμά φρούτα και λαχανικά, αποκτά σοβαρά προβλήματα υγείας. Η έννοια της Υγείας έχει άμεσα συσχετισθεί με τις δύο αυτές κατηγορίες τροφών.
Τα ξεχασμένα ξερά φρούτα και λαχανικά (ξερά σύκα, δαμάσκηνα, χουρμάδες, σταφίδες, λιαστές ντομάτες, αποξηραμένα μανιτάρια κ.ά.) αποτελούν μεγάλες πηγές μετάλλων και ιχνοστοιχείων. Τα ξερά φρούτα είναι πρώτης ποιότητας γλυκό για όλες τις ώρες της ημέρας, που δεν παχαίνει, τονώνει και μας γεμίζει δύναμη και ενεργητικότητα. Τα φρούτα πρέπει να τρώγονται πριν από τα γεύματα (μισή - μία ώρα) ή μεταξύ των γευμάτων και όχι μετά τα γεύματα.

Τα αποξηραμένα θαλάσσια φύκια (kobi, miso κ.ά.), που μπορούμε να προσθέτουμε στα γεύματά μας, είναι πρώτης τάξεως θεραπευτική τροφή και συστήνεται από όλους τους σύγχρονους φυσιοθεραπευτές και διαιτολόγους. Περιέχουν αντιοξειδωτικές και βιοφλαβονοειδείς ουσίες, που προστατεύουν από τη γήρανση και τον εκφυλισμό του ανοσοποιητικού συστήματος, ενώ είναι πλούσια σε μεταλλικά στοιχεία και βιταμίνες.

Τα φύτρα από φρεσκοφυτεμένους σπόρους δημητριακών και οσπρίων (σιταρόχορτο, χόρτο φαγόπυρου, βρώμης, κριθαριού, φασολιού, φακής κ.ά.) είναι σπουδαία τροφή, τελείως άγνωστη σχεδόν σε όλους τους ανθρώπους. Αποτελούν μία διατροφική πανάκεια, διότι τρώγονται ωμά και περιέχουν την τόσο απαραίτητη ζωτική ενέργεια, όλα τα απαραίτητα αμινοξέα, βιταμίνες και ιχνοστοιχεία, αλλά και πολλές ακόμη άγνωστες ουσίες που δεν ξέρουμε τη δράση τους. Τα φύτρα είναι τα νεογέννητα, τα «μωρά» των φυτών που είναι γεμάτα από σφρίγος και ζωτικότητα.

Θεραπευτικές γλυκαντικές ουσίες και φυσικά ελιξήρια

«Η τροφή μπορεί να αποτελέσει φάρμακον άριστον, όμως η τροφή μπορεί να αποτελέσει και φάρμακο χείριστο, η τροφή είναι χείριστη ή άριστη ανάλογα με την περίσταση» («Περί Τρο-φής» § 19). Οι περισσότεροι άνθρωποι έχουμε ανάγκη από την παροχή γλυκού στη διατροφή μας. Είναι γνωστό ότι οι χημικά επεξεργασμένες γλυκαντικές ουσίες, όπως η λευκή ζάχαρη, η γλυκόζη, η φρουκτόζη, η ασπαρτάμη και άλλες, μας παχαίνουν και καταστρέφουν σταδιακά την υγεία μας. Όμως οι περισσότεροι δεν ξέρουμε ότι η μαύρη ζάχαρη, η μαύρη μελάσα, το σιρόπι αλόης, το πετιμέζι, η σταφιδίνη, το αγνό μέλι, το σιρόπι σφενδάμου και μερικές ακόμη φυσικές ακατέργαστες γλυκαντικές ουσίες, εκτός του ότι δεν παχαίνουν, όταν καταναλώνονται σε μικρές ποσότητες μπορούν να θρέψουν και να θεραπεύσουν τον οργανισμό μας. Οι φυσικές αυτές ουσίες είναι πλούσιες σε βιταμίνες, ιχνοστοιχεία και μεταλλικά άλατα.

Συγκεκριμένα δύο κουταλιές μαύρης μελάσας περιέχουν 280 ml ασβέστιο, σίδηρο 10 ml, χαλκό 14 ml και κάλιο 1170 ml, τις αντιοξειδωτικές βιταμίνες A, C, Ε και όλες από το σύμπλεγμα Β (εκτός της θειαμίνης). Το μέλι περιέχει βιταμίνες Β1, Β2, Β12, Α, C, Ε, Κ και 11 μεταλλικά άλατα, βοηθά στη δυσκοιλιότητα, τη νοητική κόπωση, τα εκζέματα, τις μολύνσεις κ.ά. Μπορούμε με μέτρο να χρησιμοποιούμε τις γλυκές αυτές φυσικές ουσίες σε γλυκές πίττες ολικής αλέσεως (κέικ), στο μούσλι, στα ροφήματά μας η όπου αλλού θέλουμε.
Η μαγιά της μπύρας είναι ένα πρώτης τάξεως φυσικό συμπλήρωμα διατροφής. Περιέχει πολύ μεγάλες ποσότητες σιδήρου και άλλων μεταλλικών στοιχείων, καθώς και όλες τις βιταμίνες της σειράς Β.
Η δράση της είναι αντιοξειδωτική και αντιγηραντική.

Το κακτοειδές φυτό αλόη και τα προϊόντα της αποτελούν άλλο ένα κορυφαίο συμπλήρωμα διατροφής. Από τα 350 περίπου διαφορετικά είδη η αλόη Arborescens είναι η πλέον γνωστή στην αγορά για τις ευεργετικές ιδιότητές της σε πληθώρα εκφυλιστικών ασθενειών, λόγω της ενισχυμένης συνθέσεώς της σε σπάνια ιχνοστοιχεία, όπως η υδροξυανθρακινόνη (aloe-emodin), η οποία παρουσιάζει αντιβα-κτηριακή και αντιογκολογική δράση.

Ψάρια, η ζωική αβλαβής τροφή

«Όλες οι αιτίες των ασθενειών ανάγονται ουσιαστικώς σε μία: οι πιο βαριές τροφές βλάπτουν επιφανέστατα τον άνθρωπο με τον χειρότερο τρόπο είτε είναι άρρωστος είτε είναι υγιής» («Περί Αρχαίης Ιητρικής» παρ. 6). Η φυλή της νήσου Οκινάουα στην Ιαπωνία είναι η δεύτερη πιο μακρόβια φυλή μετά τους χορτοφάγους Χάνζα των Ιμαλαΐων. Ένας από τους λόγους της μακροζωίας τους είναι και η παραδοσιακή ψαροφαγία, ενώ τρώνε ελάχιστα κρέατα και καθόλου γαλακτοκομικά. 

Τα ψάρια είναι η καλύτερη ποιοτικώς ζωική τροφή.

Περιέχουν υψηλής ποιότητας πρωτεΐνες 25% περίπου, τα σπουδαία Ω3 και Ω6 λιπαρά οξέα και αρκετά μεταλλικά στοιχεία, όπως ασβέστιο, μαγνήσιο, φώσφορο, ιώδιο, κάλιο, νάτριο, φθόριο και μαγγάνιο. Είναι εύπεπτα και σε συνδυασμό με ωμή σαλάτα ή ατμόβραστα χορταρικά - λαχανικά, αποτελούν ένα τέλειο δυναμωτικό γεύμα. Είναι η καλύτερη εκλογή ανάμεσα στα ζωικά προϊόντα. Να αποφεύγετε τα ψάρια ιχθυοτροφείου, διότι μεγαλώνουν με φάρμακα και παρά φύση τροφές.

Όμως ακόμα πιο επικίνδυνα είναι τα μεγάλα ψάρια του βυθού που τρώνε τροφή από το βυθό της θάλασσας, γιατί πολλές θαλάσσιες περιοχές είναι μολυσμένες από βαρέα μέταλλα και κυρίως υδράργυρο, που κατακάθονται στο πάνω στρώμα του βυθού. Πολλοί άνθρωποι έχουν υποστεί μόλυνση από βαρέα μέταλλα με τα ψάρια αυτά.

Η ανθρωπότητα, λόγω της παραπληροφόρησης που της γίνεται διαμέσου των Μ.Μ.Ε. και των συμφερόντων διαφόρων διατροφικών βιομηχανιών, καταναλώνει άχρηστες επεξεργασμένες τροφές, πολλά ζωικά, κεκορεσμένα λιπαρά και άφθονα χημικά (αντιβιοτικά, ορμόνες, συντηρητικά, χρωστικές κ.ά.), με αποτέλεσμα την ολίσθηση προς την πρόωρη γήρανση και την νοσηρότητα.

Ας αποφεύγουμε, όσο γίνεται, τα συσκευασμένα και κακώς επεξεργασμένα τρόφιμα - σκουπίδια, που είναι γεμάτα από επικίνδυνες χημικές ουσίες. Η υγιεινή διατροφή αποτελεί ένα φυσικό και ισχυρό θεραπευτικό μέσο, όμως θα πρέπει απαραιτήτως να γνωρίζουμε ότι: «από μόνη της η τροφή δεν αρκεί για να συντηρήσει τον άνθρωπο σε καλή υγεία, αν δεν την συνδυάσει ο καθένας με την γυμναστική. 

Η τροφή και η άσκηση, επειδή έχουν αντίθετες ιδιότητες, συμβάλλουν αμοιβαία στην διατήρηση της υγείας» (Ιπποκράτης «Περί Διαίτης» § 2).