Άλλο «δούλος» και άλλο σκλάβος…

Σε προηγούμενο άρθρο μας μιλήσαμε για τον θεσμό της «δουλείας» στην αρχαία Ελλάδα και προσπαθήσαμε να εξηγήσουμε πως στην ουσία επρόκειτο για ανθρώπους που είτε βοηθούσαν στο σπίτι, όπου η οικογένεια τους θεωρούσε μέλη της, είτε σε εξωτερικές δουλειές, όπου τύγχαναν πάλι αμέριστου σεβασμού από τους «κυρίους» τους.

Στην Ασία όμως και στην Ρώμη δεν ήταν έτσι ακριβώς τα πράγματα…

Σε αυτήν την περίπτωση μιλάμε για σκλαβιά, για εξευτελισμό του ανθρώπινου είδους και για αισχρά βασανιστήρια!

Ο Γ. Βουλοδήμος στο έργο του «Περί Ιδ. Βίου Αρχαίων Ελλήνων – Οδυσσός 1875» υπογραμμίζει:

«Ἡ κατάστασις τῶν παρ’ Ἑλλησι δούλων ἦν ἧττον καταπιεστική καὶ μᾶλλον ἂνετος ἢ τῶν παρὰ Ρωμαίοις…» (η κατάσταση των δούλων στην Ελλάδα ήταν πολύ λιγότερο καταπιεστική και πολύ πιο άνετη από την αντίστοιχη των Ρωμαίων)

Ο δεσποτισμός και η βαναυσότητα με την οποία αντιμετώπιζαν τους σκλάβους οι Ρωμαίοι θύμιζε πολύ το αντίστοιχο καθεστώς που επικρατούσε στην Ασία. Τους θεωρούσαν «res», πράγματα δηλαδή και δεν δίσταζαν ακόμη και να τους ρίξουν σε κιστέρνες με ανθρωποφάγα ψάρια, προκειμένου να παρακολουθήσουν ποιος σκλάβος θα φαγωθεί γρηγορότερα και έτσι να ψυχαγωγηθούν.

Επιπροσθέτως εάν κάποια γυναίκα παντρεμένη σύναπτε σχέση με τον σκλάβο της, δεν θεωρούνταν μοιχεία από την Ρωμαϊκή κοινωνία, επειδή πολύ απλά ο σκλάβος δεν θεωρούνταν άνθρωπος.

Ο Τζόες Σμίθ στην «Ιστορία τ. 113» αναφέρει σχετικά με την Ρώμη: «… Οι δούλοι ήταν αχθοφόρα ζώα, κατάλληλα για κάθε χρήση. Οι πηγές ανεφοδιασμού των δούλων ήταν πολλές, με κοινό χαρακτηριστικό χαρακτηριστικό την βία και την καταπίεση.
Χωρίς ενδοιασμούς οι Ρωμαίοι της αρχαϊκής περιόδου, στην εποχή της βασιλείας, στις αρχές της Δημοκρατίας, οργάνωναν μεγάλες επιθέσεις εναντίον των γειτόνων τους. 

Έπιαναν χιλιάδες αιχμαλώτους, άνδρες, γυναίκες και παιδιά…Άλλη πηγή ήταν επίσης το φοβερό ρωμαϊκό έθιμο, που έδινε στον πατέρα το δικαίωμα της ζωής και θάνατο στα παιδιά του. Έτσι πολλά νεογέννητα έμεναν έκθετα και κατέηγαν δούλοι αυτών που τα περιμάζευαν. Καμιά φορά μάλιστα για να εξοφληθεί κάποιο πιεστικό χρέος ο πατέρας πουλούσε το παιδί του, καταδικάζοντάς το να γίνει δούλος “verna” (<ver< (F)ἒαρ = ανοιξη, ο νέος γόνος δηλαδή).

Όταν τον 1^ο αιώνα είχε γίνει δύσκολη η προμήθεια δούλων, μεγάλωναν τους μικρούς verna όπως τα πουλάρια… Τους διοχέτευαν από ξηρά και θάλασσα στις επαρχίες και προς την Ρώμη για να πουληθούν ανάλογα με τους νόμους της προσφοράς και της ζήτησης. 

Μετά από εξαντλητικά ταξίδια, το ανιρώπινο αυτό υλικό μεταβαλλόταν σε εμπόρευμα, όπως ακριβώς τα εισαγόμενα μπαχαρικά, μεταξωτά, φρούτα, λαχανικά…
Τους δούλους τους εξέθεταν σε εξέδρες ή κλουβιά στην ρωμαϊκή αγορά, σαν τα κοτόπουλα…»

Η τόσο βάναυση, απάνθρωπη και σκληρή συμπεριφορά των Ρωμαίων προς τους σκλάβους προκάλεσε μεγάλες αντιδράσεις και εξεγέρσεις με βασικότερη αυτή του Έλληνα δούλου, Σπαρτάκου, ο οποίος συγκρότησε ολόκληρο στρατό από δούλους.

Η εξέγερση αυτή τάραξε τα θεμέλια της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Στην Ελλάδα αντίθετα οι «δούλοι» μάχονταν, όταν τους εζητείτο, στο πλευρό των υπολοίπων στρατιωτών (βλ. Μάχη Μαραθώνος) και επεδείκνυαν μεγάλη αυτόθυσία.

Επομένως γίνεται εμφανής η διαφορά νοοτροπίας μεταξύ των Ελλήνων και των Ρωμαίων στο θέμα της δουλείας! Στους μεν μιλάμε για έναν «υπαλληλικό θεσμό» και για μία αρμονική συμβίωση «ποτισμένη» με αμοιβαίο σεβασμό, ενώ στους δε για ένα καθεστώς σκλαβιάς, όπου η ανθρώπινη ζωή χάνει παντελώς την αξία της…

Το ίδιο με το «καθεστώς» της Ρώμης ίσχυε, όπως προαναφέρθηκε, και στα βάθη της Ασίας, σύμφωνα με τον ιστορικό Roberto Bosi: «Όταν ο Γούλεϋ στα έτη 1927, 1928 άρχισε τις ανασκαφές της Ουρ στον Ευφράτη, η ανθρωπότητα αντίκρυσε έκπληκτη μια εξαιρετική συλλογή θησαυρών. 

Όμως οι ανακαλύψεις του Γούλεϋ είχαν και την μακάβρια πλευρά τους: πλάι στους σκελετούς των βασιλέων και των βασιλισσών υπήρχαν και πολυάριθμοι άλλοι σκελετοί. Σ’ έναν τάφο ανευρέθη ολόκληρη η βασιλική φρουρά: σειρές από σκελετούς με χάλκινη περικεφαλαία κι την λογή στο χέρι. Πλάι σε μία βασίλισσα κοίτονταν εννέα σκελετοι γυναικών… 

Τους βασιλείς ακολουθούσαν στον θάνατο όλοι όσοι τους υπηρετούσαν στην ζωή, για να συνεχίσουν να τους υπηρετούν και στον Κάτω Κόσμο…»

Η διαφορά νοοτροπίας και στάση ζωής μεταξύ Ρωμαίων-Ασιατών και Ελλήνων είναι πασιφανέστατη. Τέτοιες συμπεριφορές ήταν έξω από την ιδιοσυγκρασία  και την κουλτούρα του Έλληνα, ο οποίος αντιμετώπιζε πάντοτε τον απέναντί του, όποιος κι αν ήταν,  ως ίσος προς ίσο.

Ελένη Γεωργακάκη, Φοιτήτρια Φιλολογίας για το ΠΥΓΜΗ.gr